|
Mexanizasiyalash muhandislar instituti milliy tadqiqot universitetiBog'liq hxdyWc64rxc4ylSk9H8CT0vh6AhFuTBsvP6yTtUWKuchaytirgichlar tasnifi:
Kuchaytirgichni tanlashda kuchaytirgich parametrlaridan kelib chiqib
quyidagicha tasniflanadi:
1) Kuchaytirilgan parametr, kuchlanish, oqim va quvvat kuchaytirgichlariga
qarab;
2) Ko’chirilgan signallar turiga ko‘ra:
•
(uzluksiz) harmonic signal kuchaytirgichlar;
•
(raqamli kuchaytirgichlar) puls signal kuchaytirgichlari;
3) Chastota polosasi ustidan kuchaytirilganligi:
•
O’zgarmas tok kuchaytirgichi;
•
O’zgaruvchan tok kuchaytrgichi.
•
Past chastotali, yuqori chastotali, o‘ta yuqori chastotali va boshqalar.
4) Chastotali tasnifiga toifasiga ko‘ra:
•
Rezonans (signallarni tor chastota polosasida kuchaytirish);
•
Polosali (ma’lum polosa chastotasini kuchaytiradi);
•
Keng polosali (butun chastota diapazonini kuchaytiradi).
5) Kuchaytiruvchi elementlar turiga ko‘ra:
•
Elektr vakuum naychalarida;
•
Yarimo‘tkazgichli asboblarda;
•
Integral mikrosxemalarda.
Chiqish quvvati
- vattda o‘lchanadi. Chiqish quvvati kuchaytirgichning
maqsadiga qarab keng o‘zgaradi, masalan, tovush kuchaytirgichlarda – audio
tizimlarida, quloqda tovush eshitiladigan moslamalarda millivattdan tortib yuzlab
vattgacha.
Chastota diapazoni
- Hz o‘lchanadi. Masalan, bir xil
ovoz kuchaytirgich odatda
20-20 000 Hz, televizor signal kuchaytirgichi (tasvir + tovush) - 20 Hz -10 MHz va
undan yuqori chastota diapazonidagi kuchlanishni ta’minlashi kerak.
Nochiziqli buzilishlar
- foiz (%) o‘lchanadi. Kuchaytirilgan signal shaklining
buzilishini xarakterlaydi. Odatda, bu parametr qanchalik kichik bo‘lsa, shuncha yaxshi
bo‘ladi.
Samaradorlik
(foydali ish koeffitsiyenti), foiz % o‘lchanadi. Elektr ta’minoti
energiyasining qancha qismini yuklamada quvvat ajratishga sarflanishini ko‘rsatadi.
Aslida, manba kuchining bir qismi foydali ravishda sarflanadi, katta darajada issiqlik
yo‘qotilishi - tok oqimi har doim materialni isitishga olib keladi. Ushbu parametr
avtonom quvvatli qurilmalar uchun juda muhimdir (akkummlyator va batareyalarda).
82
6.1-rasmda bipolyar tranzistorda kaskad kuchaytirgichning tipik sxemasi
keltirilgan. Kirish signali kuchlanish manbai Uvc dan keladi. Cp1 va Cp2 ajratish
kondensatorlari o‘zgaruvchan, ya’ni kuchaytirilgan signalni o‘tkazadi va tokni
o‘tkazmaydi, bu esa kuchaytirgichning ketma-ket ulangan bosqichlarida to‘g‘ridan-
to‘g‘ri tok ishlashning mustaqil rejimlarini yaratishga imkon beradi.
6.1- rasm. Bipolyar tranzistorda kaskad kuchaytrgichning sxemasi
Rezistorlar R
b1
va R
b2
tayanch bo‘luvchisi bo‘lib, tranzistor bazasining
boshlang‘ich tokini I
b0
, rezistor R
k
kollektor I
k0
ning boshlang‘ich tokini ta’minlaydi.
Bu toklar tinch toklar deyiladi. Kirish signali bo‘lmasa, ular doimiy.
6.2-rasmda kuchaytirgich ishining vaqt diagrammalari keltirilgan. Vaqt
diagrammasi - vaqt bo‘yicha parametrning o‘zgarishi.
6.2-rasm. Bipolyar tranzistorda kuchaytirgich kaskadlardagi tok va
kuchlanishlarning vaqt diagrammalari
83
Rezistor
R
e
tok
bo‘yicha
manfiy
teskari
aloqa
ta’minlaydi.
|
| |
