|
Kurs ishi lyihasining maqsadi
|
| bet | 3/12 | | Sana | 14.02.2024 | | Hajmi | 182,08 Kb. | | #156623 |
Bog'liq Mexmonxonalarda xizmat ko’rsatish turlari va rivojlanishiKurs ishi lyihasining maqsadi - mehmonxona korxonasi haqida tushuncha berish, mehmonxona bo’limlari va ularning ishini, xodimlar faoliyatini samarali tashkil etishni o’rganish to’g’risida talabalarda tasavvur hosil qilishdir
Fan bo’yicha talabalarning bilimiga, ko’nikma va malakasiga qo’yiladigan talablar "Turizmda mehmonxona xizmatlari" o’quv fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:
So’nggi yillarda xizmat ko’rsatish sohalarida turizm industriyasi, davlatimiz iqtisodiyotida muhim o’rin egallab bormoqdaki, uning izchil rivojlanishida mehmonxona industriyasi ham takomillashib bormoqda. Chunki, turizm industriyasida u bilan chambarchas bog’langan mehmondorchilik biznesining omili bo’lgan mehmonxonalar xo’jaligi hisoblanadi.
Chunki, hozirgi vaqtdagi turizmning jadal ravishda rivojlanishi mehmonxonalar rivojlanishining mo’ljali bo’lib hisoblanadiki, unga bog’liq vazifalarni bajarishda xizmat ko’rsatishning sifatini, ayniqsa mehmonxonalarda xizmat ko’rsatish sifatining darajasini ko’tarish zarur bo’ladi.
Mehmonxona xo’jaligi o’ziga butun bir kompleks xizmatlarni oladiki, bular yurtimizdagi tashqi va ichki turizmning rivojlanishida, xalqaro turizm bozorida raqobatbardosh bo’lishligini bosh omili hisoblanadi. Turistik -mehmonxona kompleksi murakkab korxonalardan hisoblanib, ularda yuzlab xodimlar turli mutaxassislikda mehmonxonalarda xizmat ko’rsatish bo’yicha ish faoliyati olib borishadi.
I BOB. Mexmonxonalarda xizmat ko’rsatish turlari va rivojlanishi
1.1Mehmonxonalarning kelib chiqish tarixi
Mehmondo‘stlik sanoati korxonalarining evolyutsiyasi to‘g‘risida so‘z yuritganda, tarixiy jihatdan kishilik jamiyatining rivojlanish bosqichlariga mos keluvchi davrlarni ajratish mumkin:
Qadimgi davr;
O‘rta asrlar;
Yangi davr;
Hozirgi davr.
Qadimgi davr (miloddan avvalgi IV ming yillik - milodiy 476 yil). Aksariyat tarixchilar jamiyat taraqqiyotining bu davriga hozirgi mehmonxonalar va restoranlarning «ajdodi» - dastlabki mehmonxona korxonalari paydo bo‘lgan davrni kiritadilar. Bunday korxonalar - tavernalar qadimgi manuskriptlarda tilga olinadi. Taxminan miloddan avvalgi 1700 yilda yozilgan Bobil podshosi Hammurapi kodeksi mana shunday manuskriptlardan biridir.
Qadimgi Yunonistonda miloddan avvalgi II ming yillikda tavernalar ijtimoiy va diniy hayotning muhim unsuri hisoblangan. Tavernalarda sayohatchilarni joylashtirish uchun xonalar mavjudligiga qaramay, ular asosan ovqatlanish xizmatlari ko‘rsatishga mo‘ljallangan. Vaholanki, savdo-sotiqning rivojlanishi va shu bilan bog‘liq uzoq muddatli safarlar nafaqat ovqatlanish, balki tunash joylarini tashkil qilishni qam taqazo etar edi. Shu holat mehmonxona korxonalarining boshqa turi - karvonsaroylar paydo bo‘ li shini belgilab berdi.
Karvonsaroylarning eng rivojlangan tarmog‘i Rim imperiyasi hududida tashkil etilgan edi. Qadimgi Rim karvonsaroylari asosiy yo‘llar yoqasidagi shaharlar va qishloqlarda, bir-biridan taxminan 25 mil (40, 22 km) oraliqda joylashgan edi.
Quyi tabaqa vakillariga xizmat ko‘ rsatish uchun mo‘ ljallangan tavernalar va karvonsaroylar tunash va dam olish uchun minimal shart-sharoitlar taklif qilar edi. Masalan, sayohatchilar ko‘pincha poxol ustida, yilning sovuq mavsumida esa muzlab qolmaslik uchun otlarining issiq biqiniga tiqilib uxlardilar. Biron-bir qo‘shimcha qulaylik haqida gap bo‘lishi ham mumkin emas edi.
Yaqin Sharq, Osiyo va Kavkazortida savdo aloqalarining rivojlanishi mehmondo‘stlik korxonalarining paydo bo‘lishida katta rol o‘ynadi. Ushbu mintaqalar hududidan yirik savdo yo‘llari o‘tar, ular bo‘ylab yuk ortilgan uzun karvonlar harakatlanar edi. Karvonlardagi yo‘lovchilar tunashi uchun savdo yo‘llari yoqasida karvonsaroylar tashkil etilardi. Bunday karvonsaroylar, qoida tariqasida, odamlar dam olishi uchun hujralar hamda tuya va otlar uchun mo‘ljallangan qo‘tonlardan tashkil topar edi. Bularning barchasi tabiiy ofat (shamol, yomg‘ir, bo‘ron)lardan, shuningdek talonchilar va qaroqchilardan saqlovchi qal’a devori bilan o‘ralgan edi.
O‘rta asrlar (milodiy V - XV asrlar). O‘rta asrlarda diniy an’analar mehmondo‘stlik korxonalarining rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Bu davrda muqaddas joylarga ziyorat qiluvchi odamlar soni keskin ko‘paydi. Cherkov monastirlarga ziyoratchilarni qabul qilish, ular uchun tunash joylari tashkil etish va ularni ovqatlantirish majburiyatini yukladi. Bu davrda mazkur vazifani bajaruvchi boshqa muassasalar ham paydo bo‘ldi. Masalan, franklar qiroli, keyinchalik esa imperator Karl Buyuk (742-814) cherkovlarga homiylik qilib, VIII asrda ziyoratchilar dam olishi uchun maxsus uylar tashkil etdi.
X11-X111 asrlarda ilk mehmonxonalarning ajdodi - karvonsaroylar Rusda ham paydo bo‘ldi. O‘sha davrda ular «yama» - o‘ra deb atalar, bir-biridan ot charchamasdan bosib o‘ta oladigan masofada joylashgan edi. XV asrda karvonsaroylar Yamskoy prikaz3 ixtiyoridagi pochta bekatlari qoshida tashkil etila boshlandi. Katta rus shaharlarida mehmon kutiladigan hovli (gostiniy dvor)lar qurildi. Ularning karvonsaroylardan farqi shunda ediki, bu yerda tunash va ovqatlanishdan tashqari, savdo-sotiq qilish imkoniyati ham mavjud edi. Boshqacha qilib aytganda, mehmon kutiladigan hovlilar jihozl angan xonal ar, savdo rastalari, do‘konlar va omborlarni o‘zida birlashtirgan edi. Qoida tariqasida, hovli baland devorlar va minoralar bilan o‘ralgan, unga katta darvozadan ki ril ardi.
XIII asrda bunday hovlilar Vitebsk, Grodno, Brest, Slonim hamda boshqa belorus shaharlarida paydo bo‘ldi. Belorus savdogarlari uchun maxsus hovlilar 4XV-XVI asrlarda Bryansk, Vyazma va Moskvada qurildi.
O‘rta asrlarda ilk kasaba uyushmalarining tashkil topishi mehmondo‘stlik korxonalari faoliyatining ilg‘or yo‘nalishini tashkil etdi. 1282 yilda Italiyaning Florensiya shahri traktorchilari o‘z gildiyasini tashkil etdi.
Yangi davr (XVI asr - XX asr boshi). XVI asrda dastlabki qahvaxonalar ochildi. Ular o‘sha davr madaniy va adabiy hayotining markazlariga aylandi. G‘arbiy Yevropada qahva va choy kabi ekzotik ichimliklarning tarqalishi qahvaxonalarning paydo bo‘lishiga imkoniyat yaratdi. Yevropada dastlabki qahvaxonalar 1652 yili Londonda va 1683 yili Venada ochildi. Xususan, Venada birinchi marta asal va sut qo‘shilgan qahva taklif qilindi. XVII asr oxiriga kelib Yevropa qit’asida qahvaxonalar ancha keng tarqalgan hodisaga aylandi. Yirik shaharlarda ularning soni bir necha o‘ntaga yetar edi.
1553 yilda Parijda birinchi restoran - «Tur d’Arjan» restorani ochildi. Bu restoran keyingi ikki asr mobaynida o‘ziga xos muassasa bo‘lib qoldi, chunki uning yagona funksiyasi faqat ovqatlantirishdan iborat edi. «Restoran» atamasining o‘zi keyinroq, XVIII asrning ikkinchi yarmida muomalaga kirdi. Janob Bulanjening Parijdagi uzzukun ishlaydigan tavernasida asosiy taom hisoblangan sho‘rva «restorantes» (fransuz tilida «quvvatbaxsh, tiklovchi» degan ma’ noni anglatadi) deb atalar edi.
1789-1799 yillardagi Buyuk fransuz inqilobi davrida fransiyalik mashhur oshpazlar boshqa davlatlarga chiqib ketishga majbur bo‘ldilar. Yangi joyda ular restoran biznesi bilan shug‘ullandilar. Natijada restoran g‘oyasi butun dunyoga tarqaldi.
XIX asr o‘rtalaridan «a la karte» (a lya kart) menyusidan foydalanila boshlandi. Mijoz taklif qilingan ro‘yxatdan o‘ziga ma’qul taomni tanlash i mkoniyatiga ega bo‘ldi.1898 yilda Londonda «Savoy» mehmonxonasi ochildi. Uning boshqaruvchisi Texnikaviy sifat — bu xizmatchilar bilan o’zaro ta’sirdan keyin mijoz ixtiyorida qolgan narsadir. Masalan, texnikaviy sifati
Funksional sifat — bu xizmatlarni havola etish jarayoni. Masalan, mijoz nomerni rezervlashtiradi, eshikda shveysar salomiga alik oladi, qabul qilish xizmatida ro’yxatdan o’tishni amalga oshiradi, nomerga kuzatib qo’yiladi va hokazo. Mehmonxonaga kelib joylashish tajribasi —funksional sifatga bir misol.
Sifatning yana bir turi — ijtimoiy, axloqiy sifatdir.
Ijtimoiy sifat xizmat havola etilmaguniga qadar iste’molchi tomonidan baholanishi mumkin bo’lmagan va ko’pincha xizmatni sotib olgandan keyin ham baholash imkoni bo’lmagan ishontirish sifati tariqasida ko’rib chiqiladi. Masalan, ayrim mehmonxona menejerlari uning yon g’indan saqlanish tizimi joylashuvini bilmaydilar. Boshqalar esa biladi, ammo o’z bo’ysunuvchilariga o’rgatish kerak emas, deb hisoblaydi. Ana shu kamchilik yong’in ro’y bermaguniga qadar mehmonlarga nisbatan hech qanaqangi ta’sirga ega bo’lmaydi.
Sifatning axloqiy aspekti — xizmatlar ishlab chiqilayotganda va havola etilayotganda bunday xizmatlarning xossalari ziyon-zahmat yetkazilishini yo’qqa chiqaradigan va mijozlar hayoti va salomatligiga tahdid yaratmaydigan bir tarzda bo’lishi borasida mehmonxona javobgarligidir. Keyingi paytlarda mehmonxonalar rahbarlari o’z mijozlari uchun ekologik jihatdan toza yashash muhitini yaratishning foydali tomoniga e’tibor qaratmoqdalar. Jumladan, ular inter’erlarni bezatayotganda sintetika o’rnida natural (tabiiy) materiallardan, choyshablar uchun tabiiy ipakdan va paxta matolaridan foydalanishga intilmoqdalar, kuchli ta’sir qiluvchi va zararli tozalovchi vositalar va hokazolarni qisqartirmoqdalar. Bu harakatlar mijozlarning qanoatlanish hissiga ta’sir etmasligi mumkin, ammo ular muhimdir, negaki uzoq muddatli istiqbolda inson borasidagi qamxo’rlikka qaratilgan va ko’ngilsiz noxush vaziyatlarni bartaraf etishi mumkin.
Mahsulot yoxud xizmatlar sifatini aniqlashda hozirgi paytda 6 b “olti sigma” uslubi qo’llaniladi. Sifat tushunchasi haridorning mahsulot yoki xizmat iste’mol qiymatining kutilgan darajasi bilan haqiqiy darajasi orasidagi farqni ifodalaydi. Agar bu farq qancha kam bo’lsa mahsulot yoki xizmat sifati shuncha yuqori deb qabul qilinadi. E.Demingning taklifi bo’yicha “Reja - Amalga oshirish –XIX-XX asrlar chegarasida mehmondo'stlik sanoati muhim tarmoqqa aylandi. Mehmonxona birlashmalari, sindikatlar, aksiyadorlik jamiyatlari, korporatsiyalar mehmonxonalar qurish, kadrlar tayyorlash, narxlarni belgilash masalalari bilan shug'ullana boshladi. XX asr boshidafaoliyat ko'rsatgan bunday uyushmalar orasida London mehmonxonalar sohiblari sindikati, Fransiya «Mehmonxona sohiblari uyushmasi»ni qayd etish mumkin. 1906 yilda jahonning turli mamlakatlarida joylashgan 1700 mehmonxonani birlashtirgan Mehmonxonalar sohiblari xalqaro uyushmasi tashkil topdi.
Mehmonxona industriyasida uning o'sishi va rivojlanishiga katta ahamiyat kasb etadigan qo'yilmalar kiritgan ko‘p shaxslar bo'lgan. Ular orasida eng ko‘p mashhurlardan XIX asr oxirida va XX asr boshlarining industriya asoschilari bo'lgan Ellsuort Stetler, Konrad Xilton, Ernest Xenderson, Xouard Djonson va Dj. Uillard (Bill) Marriottlar bordir. Shular qatoridan Sezar Rits ismi ham o'rin egal lagaMehmonxona - bu butun kun davomida murakkab texnologik jarayon sodir bo'luvchi bino (yoki binolar majmui) bo'lib, unda mijozlarga nomerlar (yoki nomerlardagi joylar) berilishi, shuningdek mehmonxona mahsulidan shinam, qulay va xavfsiz foydalanishga yo'naltirilgan qo'shimcha xizmatlar ko‘ rsatiIishi kafolatlanadi.
5 Mehmonxona ishining hozirgi rivojlanishi jahon amaliyotida mijozga (mehmonxona xizmatlari dan foydalanuvchiga) mazkur xizmatlar bozorlaridagi narx-navoga qarab ko‘p variantli mehmonxona servisini taklif qiladi. Har yili ommaviy axborot vositalari ko‘p sonli mijozlarga mazkur servis turidagi faoliyatning yangi shakllari haqidama’lumot beradi.
Bundan 100 yil oldin joylashtirish korxonalarning faqat ikkita turi mavjud bo‘lgan:Vaqtini yo‘lda o‘tkazishga majbur bo‘lgan odamlarda tanlash imkoniyati bo‘lmagan. Bugungi kunda mehmonxona mahsulidan foydalanuvchilarga joylashtirish korxonalarining rang-barang shakllari va turlari, chunonchi, iqtisodiy klassga mansub bo‘lgan hashamatli otellar va mehmonxonalar, motellar, kempinglar va h.k. taklif qilinadi. Har bir odam o‘z didi va puliga qarab o‘zi uchun ma’qul variantni tanlash imkoniyatiga ega.
O‘zbekiston iqtisodiyotida bozor munosabatlari ancha jo‘shqin rivojlanmoqda. Bu mehmonxona servisida band bo‘lgan tijoratchilarga katta imkoniyatlar yaratmoqda. O‘zbekiston bilan chet elda mehmonxona ishini tashkil etishdagi keskin tafovutlar asta-sekin yo‘qolib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasining mehmonxona korxonalari mijozlarga xizmat ko‘rsatish saviyasini, nomerlarning shinamligi va qulayligi darajasini, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning malakasini izchil oshirib bormoqdalar.
Mehmonxona servisi korxonalarining rang-barangligi, shuningdek vaqti- vaqti bilan mehmonxona xizmati yangi-yangi turlarining paydo bo‘lishi joylashtirish korxonalari tasnifi va tipologiyasini ancha shartli qilib qo‘yadi. Chet el da anjumanlar uchun mo‘ljallangan maxsus mehmonxonalar qurish keng tarqalgan. Bunday mehmonxonalar odatda «kongressrotel» yoki «konferens-otel» deb nomlanadi. Chet elda shuningdek ishbilarmonlar uchun ham maxsus mehmonxonalar - «biznesrotellar» quriladi. Odatda bu mehmonxonal arni ng shinamlik darajasi juda yuqori bo‘ladi. Ularda kongresslar o‘tkazish uchun zallar, majlislar, konferensiyalar, simpoziumlar uchun alohida joylar, har xil turdagi restoranlar, aloqa va bank bo‘limlari, teletayp, teleks, basseynlar, saunalar, kegelbanlar faoliyat ko‘rsatadi.
Turistik mehmonxonalar faol dam olayotgan turistlar uchun mo‘ljallanadi. Mamlakatimizda bunday mehmonxonalar asosan uyushtirilgan guruhli tur - ekskursiya va sport turizmi uchun mo‘ljallangan bo‘lib, ular shaharda, shahar tashqarisida, turistik ob’ektlar yaqinida, yaxsh Turistik mehmonxonalarning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, ularda turistik xizmatlar ko‘rsatish joylari, shuningdek turistik-uslubiy va instruktorlar xonalari mavjud bo‘ladi. Bunday xonalar majmui turistik marshrut turiga va mazkur marshrut bo‘ylab turistlarning harakatlanish usuliga bog‘liq.
|
| |
