Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti




Download 8,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet167/386
Sana30.05.2024
Hajmi8,59 Mb.
#257248
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   386
Bog'liq
qorakol

YeR
KQ
Kapital qo’yilmalarning miqdor va sifat xarakteristikasi ularning tarkibini, ya’ni u yoki bu 
elementning umumiy hajmdagi nisbatini aks ettiradi. 
Kapital qo’yilmalarning tarmoq, takror ishlab chiqarish va texnologik tuzilishi mavjud. Kapital 
qo’yilmalarning tarmoq tuzilishi qishloq xo’jaligida turli tarmoqlar yoki ishlab chiqarish turlari 
bo’yicha investisiyalar nisbatini ifodalaydi. Takror ishlab chiqarish nuqtai nazardan tuzilishi kapital 
qo’yilmalarning turli yo’nalishlari bo’yicha foydalanish salmog’ini ifodalaydi. Texnologik tuzilish 
esa, uskunalarga, qurilish-montaj ishlariga va loyiha-qidiruv ishlariga foydalaniladigan kapital 
qo’yilmalarning salmog’ini ifodalaydi. 
Kapital qo’yilmalarning tarkibiy tuzilishi: 
I - Tarmoq tuzilishi: 
1.Chorvachilik binolari qurilishi va jihozlash; 
2.Suv xo’jalik qurilishi; 
3.Elektrlashtirish; 
4.Bog’lar va boqqa ko’p yillik daraxtlar barpo qilish; 
5.Traktorlar, mashina va uskunalar sotib olish; 
6.Uy-joy va madaniy-maishiy qurilish; 
II-Takror ishlab chiqarish tuzilishi: 
1.Ishlab chiqarishni rekonstruksiyalash; 
2.Mavjud ishlab chiqarishni kengaytirish; 
3.Yangi qurilish. 
III-Texnologik tuzilishi: 
1.Uskunalar; 
2.Qurilish-montaj ishlari; 
3.Loyiha-qidiruv ishlari; 
4.Boshqa qo’yilmalar. 
Xo’jalik yuritishning barcha shaklllari va qishloq xo’jalik korxonalarning barcha turlari uchun 
umumiy ishlab chiqarishda mustaqillik va o’zini-o’zi moliyalashtirishni taqozo qiladigan, bozor 
iqtisodiyoti sharoitida kapital qo’yilmalarni moliyalashtirishni bosh manbai sifatida xususiy
manbalar - asosiy vositalar amortizasiyasi, foyda va boshqalar hisoblanadi. Bunda amortizasiya 
ajratmalari oddiy takror ishlab chiqarish manbai sifatida, foyda esa ishlab chiqarish va noishlab 
chiqarish asosiy vositalarini kengaytirilgan takror ishlab chiqarish manbai sifatida tashkil topadi. 
Agar shu maqsadlarga xususiy vositalar yetmay qolsa, bank kreditlari jalb qilinadi. Davlat qishloq 
xo’jaligi korxonalarida katta miqdordagi pul vositalarini asosiy podani tashkil qilishga sarflaydi. 
Mahsuldor va ish hayvonlari asosiy podasini tashkil qilish xarajatlari va moliyalashtirish manbai
umumiy holda kapital qo’yilmalarga qo’shilmaydi. Davlat korxonalarining podani tashkil qilish 
xarajatlari xususiy vositalari hisobiga moliyalashtiriladi: brak qilingan mollarni sotishdan kelgan
tushum, ishchi hayvonlar amortizasiyasi va boshqa manbalar. Agar bu mablag’lar korxonada 
yetishmasa, u holda moliyalashtirish bank kreditlari hisobiga amalga oshiriladi. Davlat qishloq 
xo’jaligi korxonalariga byudjet vositalari faqat muhim maqsadlarni (yirik ishlab chiqarish va
noishlab chiqarish obyektlariga, meliorasiyaga va boshqalarga) moliyalashtirishga ajratadi. 
Jamoa xo’jaliklarida kapital qo’yilmalarni moliyalashtirishning bosh manbai xususiy 
vositalardir. Unga amortizasiya ajratmalari, voyaga yetgan mahsuldor va ishchi hayvonlarni 
sotishdan kelgan pul tushumi, xo’jalik o’rmonidan daraxt sotish, sof daromaddan ajratmalar, asosiy 
vositalar sug’urtasi qaytimi va boshqa manbalardir. Davlat xo’jaliklaridan farq qilgan holda jamoa


230 
xo’jaliklari xususiy mablag’lari yetmay qolganda kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish bankning 
faqat uzoq muddatli kreditlari orqali qoplanadi. Uzoq muddatli kredit miqdori kapital qo’yilmalar
xarajatining rejadagi hajmi va jamoa xo’jaligining moliyaviy imkoniyatlaridan kelib chiqib 
aniqlanadi. Xo’jaliklararo korxonalar va birlashmalarda kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish 
paychilar ajratgan vositalar hisobiga, amortizasiya ajratmalari va birlashma hamda ularning kengashi 
ustavi aniqlagan miqdorda foydadan ajratmalar hisobiga amalga oshiriladi. Davlat korxonalarida, 
qishloq xo’jaligi kooperativlarida va aksionerlik korxonalari va birlashmalarida kapital qo’yilmalarni
moliyalashtirish manbai – ta’sischilarning pul va material vznoslari, qimmatbaho qog’ozlar (aksiya, 
obligasiya)dan keladigan daromadlar, xayriya vznoslari, korxona tashkilot va fuqarolarning ehsonlari 
hisoblanadi. Dehqon xo’jaligi asosiy vositalarni oddiy va kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni 
o’z mablag’lari hisobiga amalga oshiradilar. Ular zarur bo’lib qolganda, bankdan uzoq va qisqa 
muddatli ssudalarni davlat korxonalari amal qiladigan qoidalar asosida olish huquqiga egadirlar. 
Bundan tashqari shaxsiy mol-mulklarini garovga qo’yib, ipoteka banklar kreditlaridan 
foydalanadilar.

Download 8,59 Mb.
1   ...   163   164   165   166   167   168   169   170   ...   386




Download 8,59 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

Download 8,59 Mb.
Pdf ko'rish