-jadval  Respublika fermer xo’jaliklari faoliyatining asosiy ko’rsatkichlari (2005-2012 yy.)*

110 
Ulardan paxta 
573.0 793.2 1015.
4 
1268.
4 
1427.
1 
1403.
2 
1331.
2 
1320.
8 
1318.
0 
1297.
2 
Kartoshka va 
sabzavot – poliz 
ekinlari 
36.8 
36.8 
39.5 
69.6 
83.0 
89.1 
91.5 101.2 100.0 108.1 
Kartoshka 
2.2 
3.3 
2.9 
5.2 
7.9 
9.9 
10.5 
15.7 
15.8 
15.0 
Sabzavot 
17.5 
19.0 
21.7 
45.0 
53.6 
56.5 
58.1 
59.1 
58.9 
63.5 
Poliz ekinlari 
17.0 
14.4 
14.8 
19.4 
21.4 
22.7 
22.9 
26,4 
25,3 
29,6 
Oziqa ekinlari 
94,9 104,0 134,3 179,4 197,4 189,5 211,9 238,3 236,3 240,3 
Qishloq xo’jalik 
mahsulotlari 
ishlab chiqarish, 
ming tonna 
Paxta 
1061,
5 
1825,
1 
2460,
5 
3110,
3 
3645,
3 
3371,
0 
3375,
9 
3384,
5 
3483,
5 
3439,
4 
Don (ishlovdan 
keyingi vaznda) 
2201,
4 
2717,
7 
3550,
5 
4662,
5 
5284,
1 
5226,
2 
5922,
8 
6032,
7 
5670,
8 
6064,
5 
Kartoshka 
33,5 
44,5 
45,9 108,3 178,6 226,5 277,0 337,2 397,7 487,3 
Sabzavot 
353,5 389,7 480,3 1305,
4 
1567,
8 
1718,
5 
1997,
3 
2215,
8 
2474,
4 
2732,
9 
Poliz ekinlari 
177,8 174,1 205,7 325,7 415,6 461,9 536,5 595,9 653,6 730,9 
Go’sht (tirik 
vaznda) 
18,7 
22,6 
22,7 
24,3 
29,8 
32,4 
35,4 
37,8 
41,0 
45,1 
Sut 
83,5 
88,8 
94,7 111,2 125,4 151,6 190,9 205,0 230,1 256,8 
Tuxum, mln. 
dona 
60.2 
77.4 
71.6 
76.7 
88.8 157.3 228.1 288.1 374.5 464.6 
Jun (fizik 
vaznda), tonna 
325 
395 
601 
895 
1152 1285 1439 1715 1938 2105 
*
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi. Yillik statistik to’plammateriallari. Toshkent 
2013. 
Tahlil etilayotgan davrda, fermer xo’jaliklari soni 2003 yildagi 87,6 mingdan 2012 yilda 70,8 
minggacha o’zgargan, biriktirilgan yer maydonlari shu davrda 2148,1 ming ga.dan 5854,3 ming 
ga.gacha ko’paygan. Bu 2,7 marta ko’p demakdir. Fermer xo’jaliklari maydonlari optimal holatga 
keltirilib, o’rtacha 1 fermer xo’jaligiga to’g’ri kelgan yer 24,5 ga.dan 82,7 ga ga oshgan.
Bu o’zgarish tendensiyasi barcha qishloq xo’jaligi ekinlarining maydonlarida ham ro’y bergan 
va ularning yalpi hosillari ham oshib borgan. Bu holat fermer xo’jaliklarining tobora rivojlanib 
borayotganliklaridan dalolat beradi. 
Keyingi yillarda fermer xo’jaliklari nafaqat qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi 
va uning samaradorligini oshiruvchi subyekt sifatida, balki yangi ish o’rinlarini yaratuvchi va mehnat 
resurslarini ish bilan ta’minlovchi subyekt sifatida ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Aynan 
keyingi yillarda amalga oshirilgan maqbullashtirish jarayonining asosiy maqsadi ana shu muhim va 
dolzarb masalaga qaratilgan. Umuman,
 fermer xo’jaligining yer maydonini maqbullashtirish
— 
yer-suv resurslaridan yanada oqilona foydalanish va fermer xo’jaligining moliyaviy barqarorligini 
ta’minlash maqsadida uning yer maydoni hajmini o’zgartirish demakdir. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 31 yanvardagi “Fermer xo’jaligi 
yer maydonini maqbullashtirish va uni tugatish tartibi to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 22-
sonli qarori qabul qilingan. Bu qaror, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «O’zbekistonda 
fermerlik faoliyatini tashkil qilishni yanada takomillashtirish va uni rivojlantirish chora-tadbirlari 
to’g’risida» 2012 yil 22 oktyabrdagi PF-4478-son Farmonini bajarish yuzasidan hamda fermer 

111 
xo’jaliklarining yer maydonlarini maqbullashtirish jarayonida ularning huquqlari va qonuniy 
manfaatlariga rioya etilishini ta’minlash, fermer xo’jaliklarini tugatishda qonunchilik normalariga 
rioya etish kafolatlarining ishonchli tizimini yaratish maqsadida qabul qilingan. Ixtiyoriylik asosida 
amalga oshirilgan maqbullashtirishdan so’ng fermer xo’jaligida qolgan yer maydoni «Fermer 
xo’jaligi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida nazarda tutilgan minimal miqdordan kam 
bo’lmasligi kerakligi, dehqonchilik mahsuloti yetishtirishga ixtisoslashtirilgan fermer xo’jaligi uchun 
ijaraga beriladigan yer maydonining eng kam o’lchami paxtachilik va g’allachilik uchun — kamida 
30 gektar, bog’dorchilik, uzumchilik, sabzavotchilik va boshqa ekinlar yetishtirish uchun — kamida 
5 gektar bo’lishi va fermer xo’jaligi yer maydonini maqbullashtirishda yer maydoni konturlarining 
yaxlitligi buzilishiga yo’l qo’yilmasligi qat’iy belgilab qo’yildi. 
2015 yilgi fermer xo’jaliklari yerlarini qaytadan maqbullashtirish jarayoni asosan 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 2 martdagi 40-sonli qaroritahriri talablari 
asosida surunkasiga zarar bilan ishlayotgan fermer xo’jaliklarini tugatish va ularni ekin maydonlari 
tarkibi bo’yicha ko’rib chiqish maqsadida amalga oshirildi. Fermer xo’jaligini ixtiyoriylik asosida 
tugatish O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik subyektlarini ixtiyoriy tugatish va 
ularning faoliyatini to’xtatish tartibini takomillashtirish to’g’risida» 2007 yil 27 apreldagi PQ-630-
son qaroriga muvofiq amalga oshirildi. Ularning qarzlarini to’lash tugatuvchi tomonidan xuddi shu 
qarori bilan tasdiqlangan Tadbirkorlik subyektlarini ixtiyoriy tugatish va ularning faoliyatini 
to’xtatish tartibi to’g’risidagi Nizomga muvofiq amalga oshirildi. Shuningdek, O’zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 15 dekabrdagi 362-sonli “Fermer xo’jaliklarini 
yuritish uchun berilgan yer uchastkalari maydonlarini maqbullashtirish chora-tadbirlari 
to’g’risida”qaroriga asosan amalga oshirilgan ishlar natijasida, respublikada fermer xo’jaliklari soni 
17556 taga ko’payib yoki 101070taga yetdi, ularning o’rtacha yer maydoni 36,1 gektarni tashkil qildi. 
Quyidagi jadvalda ana maqbullashtirish natijasining yakuniy ko’rsatkichlari tahlili keltirilgan (3-
jadval). 
Demak, maqbullashtirish natijasida o’rtacha 1 fermer xo’jaligiga to’g’ri kelgan yer uchastkasi: 
paxtachilik va g’allachilikka ixtisoslashgan xo’jaliklarida – 36,1 ga., sabzavotchilik va polizchilik 
xo’jaliklarida - 8,1 ga., bog’dorchilik va uzumchilik xo’jaliklarida - 6,8 ga., chorvachilik 
xo’jaliklarida – 31,2 ga va qishloq xo’jaligining boshqa yo’nalishlariga ixtisoslashgan xo’jaliklarda 
8,3 ga.bo’lishi belgilab quyilgan. 

Download 8,59 Mb.