hollarda tayyor mahsulot sotishning sof qiymatidan arzon baholanishi mumkin:
6. Zahiralarni sotish narxi arzonlashganda;
7. Zahiralarga zarar yetganda;
8. Zahiralar to‘la va qisman eskirganda.
Korxonalarda mahsulotning reja va haqiqiy tannarxini hisobot davri yakunida tartibga
solish kerak. Haqiqiy tannarx hisobot davri oxirida aniqlanadi.
Reja tannarx esa oldindan
belgilanadi. Hisobot davri oxirida haqiqiy tannarx reja tannarxdan kam yoki ko‘p bo‘lishi mumkin.
Tayyor mahsulotlar qaysi hisobvaraqlarda hisobga olingan bo‘lsa, og‘ishishlar ham shu
hisobvaraqlarda tejalgan bo‘lsa - qizil storno usulida, ortiqcha xarajat bo‘lsa – oddiy siyohda aks
ettiriladi.
Tayyor mahsulot harakati hisobini to‘g‘ri tashkil qilish korxona tomonidan ishlab
chiqiladigan buyum turlari nomining ro‘yxati - nomenklaturasidan foydalanish katta ahamiyatga
ega. Uni tuzish asosida
tayyor mahsulotni turkumlash, ya’ni ushbu korxonada ishlab
chiqariladigan bir mahsulot turini boshqa mahsulotdan ajratib turuvchi ma’lum belgilari yotadi.
Nomenklatura ro‘yxatini tuzishda asos qilib quyidagi belgilar olinadi: model, fason, artikul, marka
va hokazo. Har bir mahsulot turiga nomenklatura raqami biriktiriladi va u har xil sonlardan iborat
bo‘ladi. Mahsulot nomenklaturasidan (ro‘yxatdan) korxonaning quyidagi xizmatlarida
foydalaniladi:
• dispetcherlik xizmat turi mahsulot ishlab chiqarish grafigining
bajarilishini nazorat
qiladi;
• tsexlar ishlab chiqarilgan mahsulot assortimentini qilishda, omborga tayyor mahsulotni
topshirishda yuk xati yozish uchun foydalanadi;
• marketing bo‘limi - jo‘natish bo‘limi shartnomalarini bajarish imkoniyatlarini nazorat
qilish uchun;
buxgalteriya - tayyor mahsulotning analitik hisobini yuritishda umumiy ma’lumotlar va
hisobotlar tuzish uchun foydalaniladi.
