Boshqa xarajatlarga quyidagilar kiradi

240 
tasdiqlovchi hujjatlar bo‘lmasa, mazkur xarajatlar qonun hujjatlarida belgilangan normalar doirasida 
chegirib tashlanadi. O‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga chiqilganda joyni ijaraga olish 
uchun qilingan xarajatlar qonun hujjatlarida belgilangan normalar doirasida chegiriladi; 
v) xizmat safarida bo‘lingan vaqt uchun qonun hujjatlarida belgilangan normalar doirasida 
to‘lanadigan kundalik xarajatlar uchun haq (sutkalik pullar); 
g) qonun hujjatlarida belgilangan va hujjatlar bilan tasdiqlangan boshqa xarajatlar; 
15) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan amalga oshiriladigan 
kompensatsiya to‘lovlari; 
16) soliq to‘lovchining faoliyatida talab etiladigan boshqa shaharlik, chet ellik mutaxassislarni 
ishga taklif qilish bilan bog‘liq xarajatlar; 
17) auditorlik tekshiruvlari bo‘yicha xarajatlar; 
18) maslahat, axborot xizmatlariga, shuningdek buxgalteriya hisobini yuritish va qayta tiklash 
bo‘yicha xizmatlarga haq to‘lash; 
19) bank va depozitariy xizmatlariga haq to‘lash; 
20) soliq to‘lovchining faoliyatida zarur bo‘lgan kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash 
xarajatlari; 
21) qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan hamda soliq to‘lovchining xarajatlariga 
kiritiladigan byudjetga va davlat maqsadli jamg‘armalariga to‘lanadigan soliqlar, boshqa majburiy 
to‘lovlar; 
22) xalqaro tashkilotlarga to‘lanadigan badallar, agar bunday badallarni to‘lash soliq 
to‘lovchi faoliyatni amalga oshirishi uchun yoki O‘zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlariga 
binoan majburiy shart bo‘lsa; 
23) mehnat sharoitlarini muhofaza qilish va ta’minlash, texnika xavfsizligi, yong‘inga 
qarshi va soqchilik muhofazasini hamda texnikaviy foydalanish qoidalarida nazarda tutilgan boshqa 
maxsus talablarni ta’minlash xarajatlari; 
24) litsenziya bitimlariga ko‘ra huquq egasi bilan shartnoma bo‘yicha elektron-hisoblash 
mashinalari va ma’lumotlar bazalari dasturlaridan foydalanish huquqini olish bilan bog‘liq xarajatlar. 
Mazkur xarajatlarga elektron-hisoblash mashinalari va ma’lumotlar bazalari uchun dasturlarni 
yangilashga doir xarajatlar ham kiradi; 
25) intellektual faoliyat natijalariga bo‘lgan huquqlardan va xususiy alomatlarni aks ettiruvchi 
vositalardan (xususan, ixtirolarga, sanoat namunalariga va intellektual mulkning boshqa turlariga 
bo‘lgan patentlardan yuzaga keladigan huquqlardan) foydalanganlik uchun davriy (joriy) to‘lovlar; 
26) buxgalteriya hisobotini e’lon qilish, shuningdek boshqa axborotni, agar qonun hujjatlarida 
ularni e’lon qilishni (oshkor qilishni) amalga oshirish majburiyati soliq to‘lovchining zimmasiga 
yuklangan bo‘lsa, e’lon qilish va boshqacha tarzda oshkor qilish xarajatlari;
27) xodimning mehnatda jarohatlanishi yoki uning sog‘lig‘iga boshqacha tarzda shikast 
yetkazilishi yoxud xodim oila a’zosining vafoti munosabati bilan beriladigan yoki xodimning vafoti 
munosabati bilan oila a’zolariga beriladigan moddiy yordam; 
28) qonun hujjatlariga muvofiq bolani ikki yoshga to‘lguniga qadar parvarishlash bo‘yicha 
har oylik nafaqani to‘lash xarajatlari; 
29) qonun hujjatlariga muvofiq qayta tashkil etilishi, xodimlar (shtatlar) sonining qisqarishi 
munosabati bilan ozod etiladigan xodimlarga to‘lovlar; 
30) tibbiy yordam punktini saqlab turish xarajatlari, xodimlarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazganlik 
va profilaktika tadbirlari uchun tibbiyot muassasalariga to‘lanadigan haq; 
31) sog‘liqni saqlash ob’ektlari, qariyalar va nogironlar uylari, sog‘lomlashtirish oromgohlari, 
madaniyat hamda sport ob’ektlari, xalq ta’limi ob’ektlari, shuningdek, uy-joy fondi ob’ektlari 
ta’minotiga doir xarajatlar (shu jumladan, amortizatsiya ajratmalari va barcha turdagi ta’mirlash 
ishlarini o‘tkazish xarajatlari); 
32) ixtiyoriy sug‘urta uchun mahsulotni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan 
qo‘shilgan qiymat solig‘i va aktsiz solig‘ini qo‘shgan holda tushgan tushum hajmining 2 foizi 
doirasidagi ajratmalar, sug‘urta mukofotlari summalari bundan mustasno; 

241 
33) mol-mulkni sug‘urta qilish va hayotni uzoq muddatli sug‘urta qilish bo‘yicha sug‘urta 
mukofotlari summalari; 
34) sug‘urtaning majburiy turlariga ajratmalar; 
35) atrof muhitni ifloslantirganlik va chiqindilarni joylashtirganlik uchun qonun hujjatlarida 
belgilangan normalar doirasida kompensatsiya to‘lovlari; 
36) faoliyat bilan bog‘liq ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlanmalari uchun 
xarajatlar, bundan asosiy vositalarni sotib olish, ularni o‘rnatish hamda kapital tusdagi boshqa 
xarajatlar mustasno. Loyiha-smeta hujjatlari, bajarilgan ishlar dalolatnomasi va tegishli ilmiy-
tadqiqot, loyihalash, izlanish hamda tajriba-konstruktorlik ishlari o‘tkazilganligini tasdiqlovchi 
boshqa hujjatlar bunday xarajatlarni chegirmalar jumlasiga kiritish uchun asos bo‘ladi; 
37) ishlab chiqarish tusidagi ixtirochilik, ratsionalizatorlik, tajriba-eksperimental ishlarini 
o‘tkazish, ixtirochilik va ratsionalizatorlik takliflari bo‘yicha modellar va namunalarni tayyorlash 
hamda ularni sinash, ixtirochilik va ratsionalizatorlik bo‘yicha ko‘rgazmalar va ko‘riklar, tanlovlar 
tashkil etish, ixtirochilik va ratsionalizatorlik bo‘yicha boshqa tadbirlar, mualliflik haqini to‘lash, 
yangi texnologiyalar yaratish hamda qo‘llanilayotgan texnologiyalarni takomillashtirish, yangi 
turdagi xom ashyo va materiallarni yaratish, ishlab chiqarishni qayta jihozlash xarajatlari; 
38) soliq to‘lovchi tomonidan geologik tadqiqotlar va tabiiy resurslarni qazib olish bo‘yicha 
tayyorgarlik ishlari uchun amalga oshirilgan, jami daromaddan keyingi yillar mobaynida bir 
maromda yiliga 15 foizdan oshmagan miqdorda chegirib tashlanadigan xarajatlar; 
39) qazib oluvchi tarmoqlarda xarajatlarni qoplashning belgilangan muddati mobaynida teng 
ravishda ishlab chiqarish tannarxiga yoki qazib olingan mahsulotning hajmiga va miqdoriga 
mutanosib ravishda hisobdan chiqariladigan tayyorgarlik ishlariga doir xarajatlar;
40) zararlar va yo‘qotishlar: 
a) bekor qilingan ishlab chiqarish buyurtmalari bo‘yicha; 
b) tara bilan bog‘liq operatsiyalar bo‘yicha; 
v) umidsiz qarzdorlikni hisobdan chiqarishdan ko‘rilgan zararlar, bundan shubhali qarzlar 
bo‘yicha tashkil etilgan zaxira hisobiga hisobdan chiqarish mustasno; 
g) hisobot yilida aniqlangan o‘tgan yillardagi operatsiyalar bo‘yicha xarajatlar va zararlar, 
bundan chegirib tashlanmaydigan xarajatlar va zararlar mustasno; 
d) tabiiy ofatlar (ishlab chiqarish zaxiralari, tayyor mahsulotlar va boshqa moddiy 
boyliklarning nobud bo‘lishi hamda buzilishi, ishlab chiqarishning to‘xtashi oqibatidagi yo‘qotishlar 
va boshqalar) tufayli ko‘rilgan o‘rni qoplanmaydigan yo‘qotishlar va zararlar, shu jumladan tabiiy 
ofatlar oqibatlarini oldini olish yoki ularni bartaraf etish bilan bog‘liq xarajatlar; 
e) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti yoki O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining qarori asosida mol-mulkni bepul topshirishdan ko‘rilgan zararlar, shuningdek 
telekommunikatsiyalar tarmoqlarida tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining texnik vositalarini bepul 
topshirishdan hamda ulardan bepul foydalanish va ularga xizmat ko‘rsatishdan ko‘rilgan zararlar;
j) uch yildan ortiq foydalanilgan asosiy vositalarni realizatsiya qilishdan ko‘rilgan zararlar; 
z) asosiy vositalarni har yili amalga oshiriladigan qayta baholash natijasida vujudga keladigan 
ilgarigi qo‘shimcha baholashdan (bahoning arzonlashtirilgan summasidan) olinadigan o‘sishdan 
ortadigan bahoni arzonlashtirish summasi; 
i) yaroqsiz mahsulotdan ko‘rilgan yo‘qotishlar; 
k) ichki ishlab chiqarish sabablariga ko‘ra bekor turib qolishlardan ko‘rilgan yo‘qotishlar; 
l) tashqi sabablarga ko‘ra (yuridik shaxsning aybisiz) bekor turib qolishlardan ko‘rilgan, 
aybdorlar tomonidan kompensatsiya qilinmaydigan yo‘qotishlar; 
41) kreditlar (zayomlar) bo‘yicha foizlar, bundan investitsiya davrida kapital qo‘yilmalar 
tarkibiga kiruvchi investitsiyalar uchun olingan kreditlar va zayomlar bo‘yicha foizlar mustasno; 
42) kredit shartnomasida nazarda tutilgan stavkalar doirasida muddati o‘tgan va uzaytirilgan 
kreditlar (zayomlar) bo‘yicha foizlar, bundan investitsiya davrida kapital qo‘yilmalar tarkibiga 
kiruvchi investitsiyalar uchun olingan kreditlar va zayomlar bo‘yicha foizlar mustasno; 

242 
43) valyuta hisobvaraqlari, shuningdek chet el valyutasidagi operatsiyalar bo‘yicha kursdagi 
salbiy farq, bu farq buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq quyidagi hollarda 
jami daromaddan chegirib tashlanadi: 
chet el valyutasi mulk huquqining ushbu chet el valyutasiga o‘tishi sanasidagi holatga ko‘ra 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kursdan past narxda sotilganda; 
chet el valyutasi mulk huquqining ushbu chet el valyutasiga o‘tishi sanasidagi holatga ko‘ra 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kursdan yuqori narxda sotib 
olinganda; 
chet el valyutasi kursining o‘zgarishi munosabati bilan tegishli hisobot davri uchun balansning 
valyuta moddalari qayta baholanganda. 
Tovarlarga (ishlarga, xizmatlarga) chet el valyutasida baho belgilaydigan, biroq o‘zaro hisob-
kitoblarni milliy valyutada amalga oshiradigan soliq to‘lovchilar uchun tovarlar (ishlar, xizmatlar) 
realizatsiya qilingan sanadan ushbu tovarlar (ishlar, xizmatlar) uchun haq to‘langan sanagacha 
bo‘lgan davrda O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilagan kursdagi o‘zgarish munosabati 
bilan yuzaga keluvchi salbiy farq tovarlar (ishlar, xizmatlar) uchun haq to‘langan sanadagi holatga 
ko‘ra jami daromaddan chegirib tashlanadi; 
44) o‘zining qimmatli qog‘ozlarini chiqarish va tarqatish bilan bog‘liq xarajatlar; 
45) moliyaviy ijara, shu jumladan lizing bo‘yicha ijaraga beruvchining (lizing beruvchining) 
foizli daromadi bo‘lgan mablag‘larni to‘lashga doir xarajatlar; 
46) soliq to‘lovchi tomonidan chiqarilgan obligatsiyalar va boshqa qarz qimmatli qog‘ozlari 
bo‘yicha foizlar tarzidagi xarajatlar; 
47) favqulodda zararlar. Favqulodda zararlar – soliq to‘lovchilarning odatdagi faoliyati 
doirasidan chetga chiquvchi voqealar yoki operatsiyalar natijasida vujudga keladigan va ro‘y berishi 
kutilmagan odatdan tashqari xarajatlarning moddalaridir. U yoki bu modda favqulodda zararlar 
moddasi sifatida aks ettirilishi uchun u quyidagi mezonlarga javob berishi kerak: 
yuridik shaxsning odatdagi xo‘jalik faoliyati uchun xos bo‘lmasligi; 
bir necha yil mobaynida takrorlanmasligi; 
48) ixtiyoriy tugatilayotgan tadbirkorlik sub’ektining muassislari (ishtirokchilari) tomonidan 
uning majburiyatlarini bajarish uchun yo‘naltiriladigan mablag‘lar. Ixtiyoriy tugatish qonun 
hujjatlarida belgilangan muddatlarda tugallanmagan yoki tugatish tartib-taomili to‘xtatilgan va 
faoliyat qayta tiklangan taqdirda ushbu mablag‘lar chegirib tashlanadigan xarajatlar sifatida 
qaralmaydi. 
Xarajatlar ular yuzaga kelgan paytda, joriy hisobot davrida soliq solinadigan bazani hisoblab 
chiqarishda chegirilmaydi, ular keyingi davrlarda, soliq to‘lovchining hisob siyosati bilan 
belgilangan, lekin o‘n yildan ko‘p bo‘lmagan muddat ichida chegirilishi lozim. Bunday xarajatlarga 
quyidagilar kiradi: 
1) yangi ishlab chiqarishlar, tsexlar, agregatlarni, shuningdek seriyali va ommaviy ishlab 
chiqariladigan yangi mahsulot turlarini hamda texnologik jarayonlarni o‘zlashtirish xarajatlari; 
2) barcha turdagi asbob-uskunalar va texnik qurilmalarni, ularning o‘rnatilish sifatini tekshirib 
ko‘rish maqsadida kompleks sinab ko‘rish (ishlab turgan holatida) xarajatlari; 
3) ishchi kuchlari qabul qilish va yangi ishga tushirilgan korxonada ishlash uchun 
kadrlar tayyorlash bilan bog‘liq xarajatlar; 
4) asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarning jadallashtirilgan usulda hisoblangan 
amortizatsiya summasi bilan belgilangan normalar bo‘yicha hisoblangan amortizatsiya summasi 
o‘rtasidagi farq. 
Shubhali qarzlar bo‘yicha zaxira tashkil etish uchun qilingan xarajatlar umidsiz deb e’tirof 
etilgan qarzdorlikni hisobdan chiqarilayotganda, hisobdan chiqarilishi lozim bo‘lgan umidsiz 
qarzdorlik miqdoridan oshmaydigan summada chegirib tashlanadi. 
Soliq solinadigan foydani aniqlashda chegirilmaydigan xarajatlarga quyidagilar kiradi: 

243 
1) moddiy qimmatliklarning tabiiy kamayishi normalaridan ortiqcha yo‘qotishlar va 
buzilishlar; 
2) xodimlarga beriladigan yoki soliq to‘lovchining umumiy ovqatlanish ehtiyojlari uchun 
yordamchi xo‘jaliklar tomonidan ishlab chiqariladigan tovarlar (ishlar, xizmatlar) bo‘yicha narxdagi 
farqlar (zararlar); 
3) normalardan ortiqcha xarajatlar (xizmat safarlari, vakillik xarajatlari, ixtiyoriy sug‘urta 
turlari bo‘yicha ajratmalar); 
4) nodavlat pensiya jamg‘armalariga ajratmalar; 
5) xo‘jalik boshqaruvi organini saqlab turish uchun ajratmalar; 
6) umumiy ovqatlanish korxonalari yoki boshqa chet tashkilotlarga joylarni bepul berish 
xarajatlari, ushbu korxonalar va tashkilotlar uchun kommunal xizmatlar ko‘rsatish qiymatini to‘lash; 
7) yillik moliyaviy hisobotni bir hisobot davrida bir martadan ortiq auditdan o‘tkazish 
xarajatlari; 
8) soliq to‘lovchining faoliyatida talab etilmaydigan kasblar bo‘yicha kadrlar tayyorlash 
xarajatlari; 
9) xodimlarga bepul ko‘rsatiladigan kommunal xizmatlar, beriladigan oziq-ovqatlar, tovarlar, 
mahsulotlar va boshqa qimmatliklar yoki xodimlar uchun ishlar hamda xizmatlarni bajarish qiymati, 
ularga bepul beriladigan uy-joy haqini to‘lash xarajatlari (yoki uy-joy, kommunal xizmatlar va 
boshqalar uchun pul kompensatsiyasi summalari); 
10) xodimlarga qo‘shimcha berilgan ta’tillarga to‘langan haq va ular yuzasidan qonun 
hujjatlarida nazarda tutilgan normalardan ortiqcha kompensatsiyalar; 
11) xodimlarning ovqatlanishi, yo‘l haqi, davolanishi uchun, davolanish va dam olishi uchun 
yo‘llanmalar, ekskursiyalar va sayohatlar uchun, sport sektsiyalari, to‘garaklari, klublaridagi 
mashg‘ulotlarga, madaniy-tomosha, jismoniy tarbiya va sport tadbirlariga borishi uchun, obunaga 
hamda xodimlarning shaxsiy foydalanishi uchun tovarlarga qilingan xarajatlarning o‘rnini qoplash 
yoki to‘lash va boshqa shunga o‘xshash to‘lovlar; 
12) pensiyalarga ustamalar, pensiyaga chiqayotgan mehnat faxriylariga biryo‘la to‘lanadigan 
nafaqalar; 
13) xodimlarga to‘lanadigan moddiy yordam, moddiy yordam bundan mustasno; 
14) ishlab chiqarishda shikastlanganlik tufayli mehnat layoqatini yo‘qotganlik 
munosabati bilan tegishli vakolatli organlarning qarorlarisiz haqiqatdagi ish haqigacha to‘lanadigan 
to‘lovlar; 
15) ekologiya, sog‘lomlashtirish hamda boshqa xayriya jamg‘armalariga, madaniyat, xalq 
ta’limi, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy ta’minot, jismoniy tarbiya va sport korxonalari, muassasalari va 
tashkilotlariga, mahalliy davlat hokimiyati organlariga, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish 
organlariga badallar kiritish; 
16) ishlab chiqarish jarayoni bilan bog‘liq bo‘lmagan sog‘liqni saqlash va dam olishni tashkil 
qilish tadbirlariga xarajatlar; 
17) mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lmagan ishlarni (xizmatlarni) (shaharlar va 
shaharchalarni obodonlashtirish ishlari, qishloq xo‘jaligiga yordam ko‘rsatish va boshqa turdagi ishlar) 
bajarishga sarflangan xarajatlar; 
18) atrof muhitni ifloslantirganlik va chiqindilarni joylashtirganlik qonun hujjatlarida 
belgilangan normalardan ortiqcha bo‘lganligi uchun kompensatsiya to‘lovlari; 
19) kredit shartnomasida muddatli qarzlar uchun nazarda tutilgan stavkalardan ortiqcha to‘lov 
muddati o‘tgan hamda uzaytirilgan kreditlar (zayomlar) bo‘yicha foizlar; 
20) loyihalardagi va qurilish-montaj ishlaridagi kamchiliklarni, shuningdek ob’ekt 
yonidagi omborga tashib keltirilguniga qadar yuz bergan buzilishlar va deformatsiyalarni bartaraf 
etish bo‘yicha xarajatlar, korroziyaga qarshi muhofazadagi nuqsonlar tufayli taftish o‘tkazish (asbob-
uskunalarni qismlarga ajratish) xarajatlari, ushbu xarajatlarni kamchiliklar, buzilishlar yoki zararlar 

244 
uchun javobgar bo‘lgan mahsulot yetkazib beruvchi yoki boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar 
hisobiga o‘rnini qoplash mumkin bo‘lmagan miqdordagi boshqa shunga o‘xshash xarajatlar; 
21) bayram sanalari va muhim sanalar, jamoat faoliyatidagi yutuqlar munosabati bilan 
xodimlarni rag‘batlantirish hisoblanadigan bir yo‘la mukofotlar; 
22) sud chiqimlari; 
23) aybdorlari aniqlanmagan o‘g‘irliklar va kamomaddan yoki aybdor tomon hisobidan zarur 
summalarning o‘rnini qoplash mumkin bo‘lmaganda ko‘rilgan zararlar; 
24) soliq to‘lovchining asosiy vositalari va boshqa mol-mulkining (aktivlarining) chiqib 
ketishidan (balansdan chiqarilishidan) ko‘rilgan (buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonun 
hujjatlariga muvofiq aniqlanadigan) zararlar;
25) xo‘jalik shartnomalari shartlarini va qonun hujjatlarini buzganlik uchun to‘langan 
yoki tan olingan jarimalar, penya hamda boshqa turdagi sanktsiyalar; 
26) davlat ulushlarini boshqarish bo‘yicha boshqaruvchi kompaniyalar, davlat ishonchli 
boshqaruvchilari va ishonchli boshqaruvchilar xizmatlarining qiymatini hamda ularga mukofotlar 
to‘lash, shuningdek kompaniyalarning boshqa professional boshqaruvchilariga mukofotlar to‘lashga 
doir xarajatlar; 
27) boshqa xarajatlar. 

Download 4,92 Mb.