183
Sevidj mezoni bo‘yicha har bir variant uchun baholar to‘plamidan bahoning maksimal qiymati
tanlanadi va hosil bo‘lganlar ichidan minimali tanlab olinadi:
C = min
i
max
j
(max
i
P
ij
-
).
2. Additivlik mezoni vektorli mezonlarni taqqoslash usullaridan biridir. Bu holda qo‘shimcha
evristik ma'lumotlar yechim qabul qilish sohasining yetuk mutaxassislari bo‘lgan ekspertlar guruhidan
olinadi. Bunday ma'lumotlar og‘irlik koeffitsienti sifatida qo‘llanilib, dastlabki ko‘rsatkichlar
to‘plamiga beriladigan ustunlikni xarakterlaydi. Umuman olganda har bir variant bo‘yicha baholash
shkala rangi sifatida ifodalanadi.
Additivlik mezonida ahamiyatli o‘rinni ekspert baholash usuliga asoslangan α
j
egallaydi.
Variantlar quyidagi formula bo‘yicha baholanadi:
min F(X) =
,
bu yerda
- ko‘rsatkichlarning qiymatlari mos ravishda minimallashtiriladi (j=
) yoki
maksimallashtiriladi (j=
3. Ranglar bo‘yicha yoki ranglar summasi bo‘yicha integral reyting, bunda yuqoridagi ikkala
yondoshuv bo‘yicha natijaviy baholar umumlashtiriladi, bu esa variantlarni nisbatan ob'ektiv natijaviy
baholash imkonini beradi.
Qo‘yilgan loyihaviy yechimlarni ko‘pmezonli ko‘pdarajali baholash va ularning eng yaxshisini
tanlash uchun dasturiy ta'minot ishlab chiqilgan.
Ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot quyidagi funksiyalarni avtomatlashtirishni ta'minlovchi
algoritmik va dasturiy vositalar majmuidan iborat: investitsion loyihaning yangi variantlarini
shakllantirish; investitsion loyihaning mavjud variantlarini o‘zgartirish; foydalanuvchi bilan muloqat
jarayonini tashkil qilish; investitsion loyihalarni optimallik mezonlari bo‘yicha baholash va tahlil
qilish; loyihani tanlash va qabul qilish va h.
Dasturiy vositalar quyidagi masalalarni yechishga mo‘ljallangan:
-
Bir necha mezonlar bo‘yicha investitsion loyiha variantlarini baholash va tahlil etish (Vald,
Gurvits, Laplas, Sevidj mezonlari, bir qancha integral reyting buyicha rangli shkalali baholash);
-
loyihalarning jalb qiluvchanligini ko‘pmezonli baholash, bu loyihalarni dastlabki ishlashda,
hamkorlar uchun uning investitsion jalb qiluvchanligini baholash maqsadiga xizmat qiladi. Baholash
quyidagi asosiy ko‘rsatkichlar orqali amalga oshiriladi: kapital qo‘yilmalarning iqtisodiy
samaradorligi; kapital qo‘yilmalarning foydalilik darajasi; loyihani qoplash muddati; loyiha bo‘yicha
investitsiyaviy va operatsiyaviy faoliyat natijalariga ko‘ra loyiha samaradorligini baholash;
Loyihalarni baholash va o‘zaro taqqoslash quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha amalga oshiriladi:
sof diskontlangan foyda; foydalilikning ichki me'yori; daromadlilik indeksi; investitsiya rentabelligi;
-
kapitalni ko‘p davrli me'yorlashtirishda loyihalarni baholash. Bu moduldan investitsiya uchun
mumkin bo‘lgan fondlarning cheklanganlik holatida foydalaniladi.
