7
1.2. O`yin dasturi va ularning turlari
Kompyuter o`yinlarini biz quyidagicha guruhlarga ajratishimiz mumkin:
1.
3D Shooter ingilizcha so`zdan olingan bo`lib, snayper ma’nosini bildiradi.
Bu o`yinda 3 o`lchovli ko`rinish rasmlar yordamida virtual muhit yaratilgan
bo`lib, go`yoki o`yinchini ko`zi bilan atrofni ko`rayotgandek. Bunday
o`yinlarga
misol qilib
Doom, Quake, Counter-strike, Half-life, Unreal,
Tomb Raider o`ynlarini keltirishimiz mumkin. O`yinning asosiy prinsipi
rasmlardan yaratilgan virtual muhitda o`yinchi harakatlanadi va virtual o`yin
muhitiga ta’sir etadi. Bu o`yinlar jang, otishma elementlaridan iborat bo`lib
yaratilgan muhitda kurashlar olib boriladi. O`yin tashkiliy jihatidan ikki
xilga ajraladi: Singleplayer va Multiplayer. Yakka kompyuterga qarshi
o`ynaladigan o`yin va boshqa o`yinchilarga qarshi o`ynaladigan o`yin.
2.
Arkada. Bu o`yinlar o`yinayotgan odamning tezkor reakiyasi va refleksiga
bog`liq bo`lib, bu o`yinlarni o`ynashda o`yinchidan
tezkorlik va
uddaburonlik talab etiladi. “Arkada” termini o`yin avtomatlari davrida
yuzaga kelgan. Bu o`yinlar asosan ko`proq o`yinchilarni jalb qilish
maqsadida o`rganish uchun qulay va o`ynash uchun oson qilib ishlab
chiqiladi.
3.
Fighting. Inglizcha kurashish ma’nosini bildirib, arenada ikki o`yinchi
kurash olib borishiga asosalangan o`yin turidir. Kurash davomida turli zarba
usullari, sakrashlar, tepkilar va boshqa kombinatsiyalar qo`llaniladi. O`yin
personajlari kurashchi jangchilardir. Bu o`yinlarni ikki o`yinchi
bir vaqtda
bir klaviatura orqali o`ynasa ham bo`ladi. Bu turdagi o`yinlarga misol:
Mortal Combat, Street Fighter, Tekken.
4.
Platformali o`yinlar. Bu o`yinlarda asosiy g`oya o`yinchi turli to`siqlarni
yengib o`tishi kerak bo`ladi. Misol uchun chuqurliklar, dushmanlar, to`siq
qilib qo`yilgan narsalar, har xil hayvonlar, qopqonlar va hokazolar. Bazida
havoda turgan platformalar ustidan sakrab yurishlar kerak bo`ladi, o`yin
nomi shundan kelib chiqqan. Misol uchun: Mario, Aladdin o`yinlari.
8
5.
Skollerlar. Bunday o`yinlarda ekran to`xtovsiz harakatlanib turadi. O`yin
davomida o`yinchi paydo bo`lgan to`siqlarni aylanib, sakrab o`tishi,
dushmanlarni yo`q qilishi, bonuslarni yig`ishi lozimdir. Harakat yo`nalishi
bo`yicha o`yinlar vertikal skollerlarga va gorizontal skollerlarga bo`linadi.
Bunday o`yinlar 90-yillarda juda mashhur va ommabop bo`lgan.
Hozirda
ular kam yaratilmoqda. Misol :
Jets'n'Guns, AirStrike, DemonStar, KaiJin.
6.
Simulyatorlar. Bunday o`yinlarda kompyuter yordamida biror bir texnik
tizim boshqariladi. Bunday o`yinlar sirasiga quyidagilar kiradi: Need for
Speed, Descent III, Aviator.
7.
Strategic o`yinlar. O`yin biror bir strategiya tuzib o`ynashni talab etadi.
Masalan biror bir harbiy operatsiyani muvofaqiyati uchun tuziladigan
strategiya. O`yinchi faqat bitta personajni
emas endilikda butun boshli
qo`shinni boshqaradi. WarCraft, StarCraft, Dune o`yinlari shunday o`yinlar
sirasiga kiradi.
8.
Sport o`yinlari. Bunday o`yinlar biror bir sport turi qonun qoidalar asosida
yaratiladi va o`ynaladi. Masalan futbol o`yinlari, kata tennis o`yinlari, boks
o`yinlar va boshqa o`yinlar. FIFA, NBA, Tennis shular jumlasidandir.
9.
Mantiqiy o`yinlar. Bunday o`yinlar har xil boshqotirmalar, mantiqiy
savollar, pazzllar, kubik-rubiklar ko`rinishida bo`ladi. Ularni o`ynashda
o`yinchidan mantiq, logika talab etiladi. Bu o`yinlarni o`ynash yengilligi
ularda o`yinchidan
tezkor harakatlar, reaksiyalar talab etilmaydi. Lekin
mantiqiy o`yinlarni vaqt hisobiga o`ynaladigan turlari ham mavjud. Bunday
o`yinlarga: Puzzle, Sapyor, Sokoban, Portal va boshqa bir qator boshqotma
o`yinlarni misol keltirishimiz mumkin.
10.
Online o`yinlar. Bunday o`yinlar internet tarmog`i orqali online tarzda
o`ynaladi. O`yinchilar dunyoning har xil nuqtalaridan turib bir o`yinda
ishtirok etishlari, jamoa bo`lib yoki bo`lmasa bir birlariga qarshi o`ynash
imkoniyatiga ega bo`ladilar.
11.
Stol o`yinlari. Kompyuter o`yinlari stolda o`ynaladi. Masalan shaxmat,
shashka, karta, Monopoliya o`yinlari.
