7
Talabalar mashg`ulotga kelguncha kafedra laborantlari tomonidan har bir
mashg`ulot uchun kerakli asbob va idishlarni laboratoriya stollari ustiga tayyorlab
qo`yiladi.
Ayrim laboratoriya ishlarini bajarishda individual
foydalanish asboblari
majmuasidan iborat. Laboratoriya qurilmasi yig`iladi. Talabalarning bunday
qurilmalarni yig`ishlari albatta, laborant yoki o`qituvchi nazorati ostida amalga
oshiriladi.
Quyida kimyo laboratoriyalarida qo`llaniladigan ayrim umumiy va individual
foydalanish asboblari hamda ularni ishlatish qoidalari haqida so`z yuritiladi.
1. Spirt lampasi va gaz yondirgichlari
Moddalarni isitish uchun elektr plitalari, spirt lampasi va gaz yondirgichlari ishlatiladi
(3-rasm). Spirt lampasi (3-rasm, a), odatda shishadan yasalgan bo`lib, uning zich
berkitib turadigan qalpog`i, paxtadan tayyorlangan piligi bo`ladi. Unga denaturat etil
spirti quyiladi. Spirt lampadan foydalanib bo`lingach, uning ichidagi spirt uchib
ketmasligi uchun shisha qalpoqchasi yopib qo`yiladi.
1-rasm. Spirt lampasi va gaz yondirgichlari:
a)
spirt lampasi; b) Teklyu yondirgichi;
v) Bunzen yondirgichi.
Kimyo laboratoriyalariga tabiiy gaz keltirilgan bo`lsa, isituvchi jihoz sifatida
Teklyu va Bunzen gaz yondirgichlari ishlatiladi. Teklyu yondirgichi (3-rasm, b) taglik
(1) va unga mustahkamlangan nay (2) bilan disk (3) dan iborat. Gaz o`simta (4) ga
ulangan rezina nay orqali yondirgichga keladi. O`simtadan kiruvchi gaz naycha (6) ga
va undan ustki uzun nay (2) ga o`tadi. Bu yerda gaz nayning pastki konussimon asosi va
rezbaga buralgan disk (3) orasidagi tirqish orqali kirgan havo bilan aralashadi.
Berilayotgan
havoning miqdoriga qarab, gazning yonish darajasi, ya’ni gaz alangasining
haroroti o`zgarib turadi. Gaz tutamasdan va ovoz chiqarmasdan bir tekis alanga berib
yonishi kerak. Buning uchun diskni gaz to`la yonadigan holatgacha burash kerak.
Yondirgichga beriladigan gaz, asosan, gaz jo`mragi orqali tartibga solib turiladi.
Buning uchun Teklyu yondirgichida maxsus vint (5) bor. Bu vintni burab, beriladigan
gazni kamaytirish yoki ko`paytirish mumkin.
Bunzen yondirgichida (3-rasm, v) beriladigan gazni
tartibga solib turish uchun
nayning pastki qismida gardish (mufta) bilan berkitilgan teshikcha bor. Gardish (3) ni
burab gaz keladigan teshikchani butunlay berkitish, yoki ma’lum darajada ochib, gaz
kelishini kamaytirish yoki ko`paytirish mumkin.
