50
uchinchi punktga uzatadi, u erda kuchaytiriladi va to’rtinchi punktga
uzatiladi va h. Radioaloqa liniyasining bunday qurilishi aloqaning
radioreleyli liniyasi deb ataladi. 4.1-rasmda aloqaning radioreleyli
liniyasining struktura sxemasi, 4.2-rasmda
esa shartli tasvirlanishi
keltirilgan.
4.1-rasm. Aloqaning radioreleyli liniyasining struktura sxemasi
(AXM - axborot manbai, AP - axborot priemnigi, Per - peredatchik,
Pr - priyomnik)
4.2-rasm. Aloqaning radioreleli liniyasining shartli tasvirlanishi
(URS-1- birinchi uzatuvchi radioreley stansiyasi, QQRS-1 -birinchi qabul
qiluvchi radioreley stansiyasi)
Yerning sun’iy yo’ldoshli mobil aloqa qanday ishlaydi? Yerdagi
stansiyadan YSYga signal qabul qilinadi, kuchaytiriladi va Yerning sun’iy
yo’ldoshi peredatchigi orqali, Yerdagi birinchi stansiyadan katta
masofadagi Yerdagi boshqa stansiyaga uzatiladi (4.3-rasm).
URS
i
QQRS
i
QQRS-1
URS-1
i
51
4.3-rasm. Aloqaning Yerning sun’iy yo’ldoshli liniyasi
Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa tizimining (YSYAT) ishlash prinsipi
Yerning sun’iy yo’ldosh retranslyatoridan (YSYR) foydalanishga
asoslangan. YSYR orqali Yerdagi stansiyalar (YS) orasida aloqa
ta’minlanadi (4.4-rasm).
4.4-rasm. Yerdagi stansiyalar orasida aloqaning ta’minlanishi
Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqaning vazifasiga bog’liq holda Yerda,
atmosferada yoki kosmosda joylashgan punktlar birlashtiriladi.
Ushbu
punktlarning har birida odatda qabul qiluvchi-uzatuvchi bog’langan
radiostansiya (bir kanalli yoki ko’p kanalli) o’rnatiladi, Yerning sun’iy
yo’ldoshlarida esa abonentlardan radiosignallarini oluvchi va bu
signallarni boshqa abonentlarga retranslyasiyalovchi YSY translyatorlari
o’rnatiladi. Oddiy holda retranslyasiya kirish signallari quvvatini
52
kuchaytirishdan va ular spektrlarini boshqa eltuvchi chastotalarga
o’tkazishdan iborat bo’ladi. Ammo Yerning qator sun’iy yo’ldoshli aloqa
tizimlarida YSYRlarida turli tizimlar orasidagi
chaparastani kamaytirish
va tizimning xalallarga bardoshligini oshirish maqsadida signallarning
murakkab ishlanishi amalga oshiriladi. Umumiy holda, barcha punktlar
(abonentlar) orasida sifatli aloqani ta’minlash uchun YSYRlarni turli
orbitalarda aylanuvchi bir necha YSYlarida joylashtirishga to’g’ri keladi.
Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa tizimlari abonentlarga xizmat
ko’rsatishning globallik va universallik darajasi bo’yicha farqlanadi.
Bunday tizimlarning globallik darajasi xizmat ko’rsatish
zonaning
mansubligi va o’lchami orqali, tizim universalligi esa abonentlar
kategoriyalari nabori va taqdim etiluvchi aloqa turlarining soni orqali
xarakterlanadi.
Mansubligi bo’yicha Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa tizimlari
xalqaro, milliy, korporativlarga bo’linadi. Xizmat ko’rsatish zonasi
bo’yicha Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa tizimlari global,
regional
zonalarga bo’linadi.
Yerning sun’iy yo’ldoshli aloqa tizimlarida axborotning quyidagi
turlarini uzatish amalga oshiriladi:
- televidenie va ovozli radioeshittrish dasturlari va davriy xarakterli
simpleks xabarlarni;
- telefon, faksmil, telegraf xabarlarni, videokonferensiyalarni.
YS larning turi va Yerning sun’iy yo’ldoshli tizimning vazifalariga
bog’liq holda radioaloqaning quyidagi xizmatlari farqlanadi:
- Yerning sun’iy yo’ldoshli tizimning belgilangan xizmati – Yerning
bitta yoki bir necha sun’iy yo’ldoshi ishlatilganida belgilangan punktlarda
joylashgan Yerdagi stansiyalar orasidagi radioaloqa rejimiga mos keladi;
- Yerning sun’iy yo’ldoshli ko’chma xizmati Yerning bitta yoki bir
necha sun’iy yo’ldoshi ishlatilganida Yerdagi ko’chma stansiyalar
orasidagi radioaloqa rejimiga mos keladi;
- Yerning sun’iy yo’ldoshli radioeshittirish
xizmati - radioaloqaning
sirkulyar rejimiga mos keladi.
