|
Modda almashinish asoslari
|
| bet | 13/26 | | Sana | 12.06.2024 | | Hajmi | 57,05 Kb. | | #262898 |
Bog'liq ATJ YAKUNIYAdsorbsiya. Adsorbsiya, adsorbtiv, adsorbent, ishlatilishi, fizik, xemosorbsiya, talablar, tanlash, Adsorbent turlari, muvozanat, tenglama, tezlik.
Gazsimon yoki suyuqlik aralashmalaridan bir yoki bir necha komponentni qattiq, g'ovaksimon jism yordamida yutish jarayoni adsorbsiya deb nomlanadi. Yutilayotgan modda adsorbtiv, yiitiivchi modda esa — adsorbent deb ataladi. Adsorbsiya jarayonining 'ziga xosligi shundaki - u selektiv va qaytar jarayondir. Jarayonning qaytar bo'lishligi tufayli adsorbent yordamida bug' - gaz aralashamalaridan bir yoki bir necha komponentlami yutish, so'ng esa maxsus sharoitda ulami adsorbentdan ajratib olish mumkin. Adsorbsiyaga teskari jarayon dcsorbsiya deb nomlanadi. Adsorbsiya jarayoni xaiq xo'jaligining tiirli sohalarida keng tarqalgan bo'lib, gazlami tozalash va qisman quritish. critmalai-ni tozalash va lindirish, bug' - gaz aralashmalai'ini ajratish uchun ishlatiladi. Kimyo, neft-gaz sanoatlarida adsorbsiya quyidagi hollarda: gazlar va eritmalami tozalash va quritishda, eritmalardan qimmatbaho moddalami ajratib olishda, neft va neft niahsulotlarini tozalashda, neftni qayta ishlashda hosil bo'ladigan gaz aralashmalaridan aromatik uglevodorodlanii (elilen, vodorod, benzin fraksiyalaridan aromatik uglevodorodlarni) ajratib olishda ishlatiladi. Oziq - ovqat sanoatida esa qand qiyomi va diffuzion sharbatlami tozalashda, pivo va mevalar sharbatlarini tindirish, vino, konyak, aroq va spirtlami organik va boshqa birilaiialardan tozalash, kraxmal-patoka sanoatida qiyomlami tozalashda qo'llaniladi. Adsorbsiya jaiayoni 2 xil bo'ladi, ya'ni fizik va kimyoviy adsorbsiya. Agar adsorbent va adsorbtiv molekulalarining o'zaio toilishishi Van-der-Vaals kuchlari ta'siri ostida sodii- bo'lsa, bunday jarayon fizik adsorbsiya deb nomlanadi. Fizik adsorbsiya jarayonida adsorbent va adsorbtivlar o'llasida kimyoviy o'zaro ta'sir bo'lmaydi, Adsorbsiya jaiayonida bug'laming yutilishi paytida ular kondensatsiyalanadi, ya'ni adsorbent kovaklari suyuqlik bilan toMib qoladi. Boshqacha qilib aytganda, adsorbentda kapillar kondensatsiya ro'y beradi.
cha katta solishtirma yuzaga ega boMisli kerak. Kimyo. oziq-ovqat va boshqa sanoatlarda faollangan ko'mir, silikagel, alyumogel, seolit, sclluloza. ionillar mineral tuproq (bentonit, diatomit, kaolin) va boshqa materiailar adsorbent sifatida islilatiladi. Albatta, adsorbentlar mahsulot bilan bevosita ta'sirda boMgani ucliun zararsiz, mustahkam, zaharlimas va mahsulotni iflos qilmasligi kerak. • Adsorbentlar moddaning massa birligiga nisbatan juda katta solislttmna yuMli bo'ladi. Uning kapillar kanallari o'lchamiga qarab 3 guruhga bo'linadi, ya ni makrokovakli (>2-10"^ mm), oraliq kovakli (610-^...2-10"^ mm) va mikrokovakli (210 ^...6-10'^mm) bo'ladi. Shuni ta'kidlash kerakki, adsorbsiya jarayonining xarakten ko'p jihatdan kovaklar o'lchamiga bog'liq. • j • Adsorbent yuzasida yutilayotgan komponent molekulalarining miqdonga qarab bir molekulali (monomolekulali adsorbsiya) va ko'p molckulali qatlam (polimolekulali adsorbsiya) hosil qilish mumkin. , . Adsorbentlaming yana bir muhim xarakteristikasi shundaki, bu umng yutish qobiliyati yoki faolligidir. Adsorbent faolligi uning birlik massasi yoki hajmida kornponent yutish miqdori bilan belgilanadi. Yutish qobiliyati 2 xil, ya ni statik va dinamik boiadi. Adsorbentning statik yutish qobiliyati massa yoki hajm birligida maksimal miqdorda moddayutishi bilan belgilanadi. • Dinamik yutish qobiliyati esa, adsorbent orqali adsorbtiv o'tkazish yo li bilan tr ^ aniqlanadi. Adsorbentlaming komponent yutish qobiliyati temperatura, bosim va yutilayotgan modda konsentratsiyasiga bog'liq. Ushbu sharoitlarda adsorbentning maksimal yutish qobiliyati muvozanat faolligi deb nomlanadi. Adsorbentlar zichligi, ekvivalent diametri, mustahkamligi, granulometrik tarkibi, solishtirma yuza kabi xossalari bilan xarakterlanadi. Sanoatda ko'pincha granula (2...7 ram) ko'rinishidagi yoki o'lchamlari 50...200 rakm bo'lgan kukunsimon adsorbentlardan foydalaniladi.
|
| |
