|
Insonning axborotini qayta ishlash tizimi
|
| bet | 11/93 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #255101 |
Bog'liq Muhandislik psixologiyasi 2.3.Insonning axborotini qayta ishlash tizimi.
Inson resurslarini boshqarish tizimidagi axborot jarayonlarining muhim elementi inson ma'lumotlarini qayta ishlash tizimi (MQIT) hisoblanadi. Zamonaviy tushunchalarga ko'ra, har bir ma'lumotni qayta ishlash inson miyasida bir necha bosqichda amalga oshiriladi. Ularning soni, ketma-ketligi, davomiyligi, shuningdek, signaldan ma'lumot olishning yakuniy to'liqligi ko'plab ob'ektiv va sub'ektiv shaxsiy omillar bilan belgilanadi. Har bir bosqichning amalga oshirilishi sensor perseptiv axborotning(SPA) ma'lum gipotetik bloklari bilan bog'liq (2.1-rasm). Shuni alohida ta'kidlash kerakki, bu erda ko'rsatilgan bloklar asosan shartli bo'lib, ular har xil asab tuzilmalariga mos kelishi shart emas.
Ko'rsatilgan2.1.rasmga ko'ra axborot modeli, tashqi muhitdan signallar, masalan, ma'lumotni ko'rsatish vositalari, retseptorlarni kiriting (lotincha retseptordan - qabul qiluvchi), ya'ni insonni idrok etuvchi qurilmalar.
Ushbu o'zgarishlarning tabiatiga qarab, tashqi ta'sirlarning bir qismi sensorli (lotincha sensus-his qilish, sezish) signallarga aylanadi, ular sensorli-idrok jarayonlarining mazmunini tashkil etuvchi ma'lum bir o'zgarishlar siklini boshdan kechiradi.Perseptio(lotin tilidan-idrok etish). Bunda aniqlangan axborot xususiyatlarining ayrimlari faol sintez jarayonlariga kiradi, tezaurusning sub'ekt uchun ma'no va qiymatga muvofiq faollashtirilgan qismi (yunoncha tezaurusdan - zahira) ham ishtirok etadi. Inson uchun "tezaurus" ning roli uning uzoq muddatli xotirasida qayd etilgan bilimlar to'plamidir.
Rasm.2.1. Faoliyatning umumiy tuzilishiga kiritilgan axborotni qayta ishlash tizimining funktsional modeli: hissiy-idrok jarayonlari; kutish jarayonlari; qaror qabul qilish jarayonlari; asosiy axborot oqimlari; - qayta aloqa signallari; menejerlar va modulyatsiya qiluvchi ta'sirlar. blokidagi modelda ta'kidlangan jarayonlar (oldingi jarayonlar ).
Vaziyatning tabiatiga va shaxs oldida turgan maqsadlarga qarab, signaluni qayta ishlashning turli bosqichlarida muayyan qarorlar qabul qilishni talab qilishi mumkin. Ushbu qarorlar har xil xarakterga ega bo'lishi mumkin. Misol uchun, bu ma'lum bir sinfga berilgan signalni tasniflash, ya'ni uni identifikatsiya qilish imkoniyati haqida qaror bo'lishi mumkin. Shuningdek, u yoki bu nazorat harakatlarini amalga oshirish, maqsadlarni o'zgartirish, strategiyalarni yoki xatti-harakatlar dasturlarini o'zgartirish zarurligi to'g'risida qarorlar qabul qilinishi mumkin. Oxirgi holat, shuningdek, kutish jarayonlarini ham o'z ichiga oladi. Va nihoyat, qabul qilingan qaror va doimiy ravishda tuzatiladigan dasturlarga muvofiq nazorat harakatini amalga oshirish, moslashuvchan xatti-harakatni tashkil qilish nuqtai nazaridan juda muhim bo'lgan qayta aloqa signallari tizimining sensorli kirishiga kelishi bilan birga keladi (nuqta chiziqlari). 2.1-rasm), operatorni harakatning borishi va erishilgan natijalar to'g'risida xabardor qilish. Shunday qilib, axborot aylanishining yopiq tsikli shakllanadi .
Inson ma'lumotlarini qayta ishlash jarayoni qisman bir-biriga mos keladigan kichik to'plamlardan iborat to'plam sifatida ifodalanishi mumkin. Shuning uchun, 2.1 rasmda ko'rsatilgan funktsional bloklar bir-biri bilan chambarchas bog'langan. Umuman olganda, axborot jarayonlarining faoliyat va xulq-atvor tarkibidagi roli va o'rni, bir tomondan, ular ob'ektiv tashqi sharoitlarda vositachilik qilsa, ikkinchi tomondan, ehtiyojlar, motivlar, munosabatlar, o'zgarishlarni o'zgartirishi bilan belgilanadi. Mavjud bilim va ko'nikmalar asosida ularni maqsadlar, strategiyalar va xulq-atvor dasturlariga aylantirish, ularni amalga oshirish jarayonini bosqichma-bosqich nazorat qilish va kerak bo'lganda, foydali natijaga erishish uchun ularni tuzatish imkoniyatini beradi. Asosiy axborot jarayonlariga qaror qabul qilish jarayonlari, kutish va hissiy-idrok jarayonlari kiradi.
Kutish barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan adaptiv mexanizmning alohida holati sifatida qaraladi. P.K. Anoxin bu mexanizmning aqliy darajadagi ta'sirining namoyon bo'lishi sifatida voqelikning etakchi aksidir deb tariflagan.
Kutishning tuzilishi quyidagi jarayonlarni o'z ichiga oladi:
kelajakning sub'ektiv modellarini sintez qilish - ehtimollik taxmini;
ushbu modellarni amalga oshirishning kutilayotgan ehtimoli mezoniga ko'ra taqqoslash va xatti-harakatlarni tartibga solish omili sifatida eng ehtimoliy modelni tanlash;
bo'lajak voqealarga maksimal darajada tayyorgarlik ko'rishga qaratilgan tanadagi proaktiv o'zgarishlarni amalga oshirish;
yaqin va uzoq kelajakda faol xatti-harakatlarni dasturlash, maqsadlarni belgilash, rejalar, strategiyalar va harakatlar dasturlarini ishlab chiqish.
|
| |
