144
Sotish bo‘yicha rejaning bajarilishida
tayyor mahsulot va uning
sifati muhim o‘rin tutadi.
Tayyor mahsulot deb
- barcha ishlov operatsiyalaridan o‘tib, tayyor
holga keltirilgan, belgilangan davlat standarti
yoki texnik talablarga
javob beradigan, texnik nazoratdan o‘tgan mahsulotga aytiladi.
Tayyor
mahsulot tarkibiga buyurtmachi korxonalar uchun bajarilgan ish va
xizmatlar hamda ushbu korxonaga qarashli ishlab chiqarishdan tashqari
xo‘jaliklar uchun bajarilgan ish va xizmatlar ham kiradi.
Sotish uchun mo‘ljallangan mahsulot tovar mahsuloti deb
nomlanadi.
Uning tarkibiga sotish uchun mo‘ljallangan tayyor
mahsulotlar, yarim tayyor mollar, buyurtmachi korxona va muassasalar
uchun bajarilgan sanoat xarakteriga ega bo‘lgan ishlar kiradi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida narx turlari ko‘payadi: ulgurji,
chakana narxlardan tashqari yana ichki, xalqaro narxlar mavjuddir. Ichki
narx tovarlarga davlat
ichkarisidagi belgilangan narx, xalqaro narx esa
tovarlarga xalqaro
bozorda belgilangan narxdir
. Bulardan tashqari
bozor iqtisodiyoti sharoitida ikki xil narx amal qiladi :
1.
Erkin narx.
2.
Davlat tomonidan belgilanadigan narx.
Davlat tomonidan belgilanadigan narx keyinchalik qisqarib boradi,
erkin narxning doirasi kengayib boradi. Korxonalar o‘z ishlab chiqargan
mahsulotlarini erkin narxda iste’molchilar
bilan kelishilgan narxda so-
tishga intiladilar. Kamyob mollarni tovar birjasi orqali sotish, kim oshdi
savdosi orqali sotish keng rivojlanadi.
Omborga qabul qilingan va xaridor korxonalarga jo‘natilgan mah-
sulot buxgalteriya hisobida haqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo‘yicha
aks ettiriladi, biroq sexlardan mahsulot omborga qabul qilinganda uning
haqiqiy tannarxi ma’lum bo‘lmagani uchun mahsulot harakatini hisobda
qabul qilingan reja tannarxi yoki ulgurji bahoda hisobga olinadi, ya’ni
baholanadi.
Korxonaning barcha erishgan natijaviy ko‘rsatkichlari to‘g‘ridan-
to‘g‘ri mahsulotlar ishlab chiqarish va ularni
sotish bilan bevosita
bog‘liqligini e’tiborga olsak
