Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan

219
foydalanish natijasi mehnat unumdorligiga bog‘liq. Mehnatni texnik 
jihatdan qurollanish darajasi ishchi kuchi mehnati unumdorligini 
oshirish omilidir. Mehnat intensivligi vaqt birligi ichida yaratilgan 
mahsulot miqdori bilan o‘lchanadi. Uning darajasi ish vaqtidan to‘liq 
foydalanishga bog‘liq. Bir ishchining yillik mahsulot hajmini (GV
i
) 
bazis davridan farqiga ta’sir etuvchi omillar formula asosida 
quyidagicha aniqlanadi. 
и
GV
K D ChV
= × ×
- 
bir ishchini ishlagan kunlari (K) ni ta’siri 
1
0
( ) (
)
о
о
и
GV k
K
K
D ChV
D
=
-
×
×
- 
ish kuni davomiyligi (D) ni ta’siri
1
0
( )
(
)
о
и
GV D
K D
D
GV
D
= ×
-
×
- 
ishchini bir soatlik ish unumini ta’siri (ChV) 
1
1
1
0
(
)
(
)
и
GV ChV
K D ChV
ChV
D
=
×
-
23-chizma. Mehnat unumdorligini oshirish rezervlari. 
 
Mehnat unumdorligini kompleks tahlilida bir soatlik ish unumini 
o‘sish sur’atlari va ish vaqtini yo‘qotish sabablari o‘rganiladi. Buning 
uchun ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi unga sarflangan vaqt bilan taq-
qoslanadi. Bunday taqqoslash natijalarini quyidagi variantlari mavjud: 
a) mahsulotni ishlab chiqarish uchun mehnat sarfi qisqargan holda 
mahsulot hajmini ortishi; 
Mehnat unumdorligini
oshirish rezervlarini asosiy 
manbalari 
Mahsulot hajmini oshirish imkoniyatlarini 
ishga solish. 
_______________________________ 
Mahsulot ishlab chiqarish uchun mehnat 
sarflarini mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish, 
mehnatni tashkil etishni takomillashtirish, 
mehnatni intensivlash darajasini oshirish. 

220
b) mahsulot hajmi o‘sishini mehnat sarfiga nisbatan yuqori 
sur’atlarda o‘sishi; 
d) mehnat sarfi o‘zgarmagan holda mahsulot hajmini ortishi; 
e) mehnat sarfini qisqarish darajasiga nisbatan mahsulot hajmi 
kamayishini sekinlashishi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishchining ish vaqtidan foydalanishi 
va bir soatlik mehnat unumdorligi o‘zgarishini mahsulot ishlab chiqarish 
hajmiga ta’sirini quyidagi jadval ma’lumotlari asosida tahlil qilib 
chiqishimiz mumkin. 
58-jadval 

Download 2,53 Mb.