268
Bu ko‘rsatkich orqali qilingan xarajatlarning samaradorligini aniq-
lash mumkin.
Tahlil etishda bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar
dinamikasi, biznes-rejaga nisbatan o‘zgarishi aniqlanadi.
69-jadval
Bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar tahlili
Hisobot yili
Ko‘rsatkichlar
O‘tgan yili
Biznes-rejada Haqiqatda
1. Mahsulot (ish, xizmat)larning ishlab
chiqarish tannarxi, ming so‘mda
1227503
1374356
1975926
2. Tovar mahsulotining solishtirma ulgurji
bahosi, ming so‘mda
2113430
2198763
2553967
3. Bir so‘mlik tovar mahsuloti
uchun
qilingan xarajatlar, tiyin hisobida
58,08
62,51
77,37
70-jadval
Bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlarni pasaytirish
bo‘yicha biznes-rejasining bajarilishi tahlili
Ko‘rsatkichlar
Summa
1. Bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar, tiyin hisobida:
- O‘tgan yil
58,08
- Hisobot yil:
·
Biznes-reja bo‘yicha
62,51
·
Haqiqatda
77,37
2. O‘tgan yildan farqi:
·
tiyin
hisobida
+19,29
·
foiz hisobida
+33,21
3. Rejadan farqi:
·
tiyin hisobida
+14,86
·
foiz hisobida
+23,77
4. Bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatdan olingan iqtisod (-)
yoki sarflangan ortiqcha xarajat, ming so‘mda
+379519,5
Jadval ma’lumotlari shuni ko‘rsatadiki, biz tahlil qilayotgan xo‘jalik
subyektida ishlab chiqarilgan tovar mahsulotining har so‘mi uchun
qilingan xarajat hisobot davrida 77,37 tiyinni tashkil etib, o‘tgan
yilga
nisbatan 19,29 tiyinga yoki 33,21 %ga, biznes-rejaga nisbatan esa 14,86
tiyinga yoki 23,77 %ga ko‘paygan. Xarajatlarning bunday tartibda
ortishi korxonaning rentabelligini pasaytirib yuboradi. O‘rganilayotgan
davrda har bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun
qilingan xarajat biznes-
rejaga nisbatan 14,86 tiyinga ortishi hisobiga korxona bo‘yicha ortiqcha
269
379519,5 ming so‘mlik xarajat qilinishiga yo‘l qo‘yilgan. Agarda
korxona o‘rganilayotgan davrda har bir so‘mlik mahsulot uchun ortiqcha
14,86 tiyin xarajat qilinishiga yo‘l qo‘ymaganda
edi korxonaning
oladigan daromadi shuncha so‘mga ortgan bo‘lardi.
Tahlil davomida 1 so‘mlik mahsulot uchun qilingan xarajatlarni
rejaga, o‘tgan yildagiga nisbatan o‘zgarish sababalari va unga
quyidagi omillarni ta’sirini aniqlash lozim.
1. Mahsulot strukturasi va assortimenti o‘zgarishi.
2. Xomashyo yoqilg‘i energiya bahosini o‘zgarishi.
3. Mahsulot bahosini o‘zgarishi.
Bir so‘mlik mahsulot uchun qilingan xarajatlarni o‘tgan yil, hisobot
yilining rejasiga nisbatan o‘zgarishiga, ta’sir etuvchi omillarni quyidagi
2-chizmada keltiramiz.
28-chizma. Bir so‘mlik mahsulot uchun qilingan xarajatlarga ta’sir etuvchi
