272
bilan mehnat haqi xarajatlari o‘rtasidagi nisbatni bunday tarzda o‘zga-
rishi mehnat unumdorligi darajasining o‘sganligidan hamda xodim-
larning moddiy manfaatdorligi oshganligidan dalolat beradi. Fan-texnika
taraqqiyotiga tayangan holda ishlab chiqarishni tashkil etgan
korxonalarda unumdorlik darajasi ortadi, amortizatsiya ajratmalari
mutlaq summada o‘tgan yilga nisbatan ortsa ham, ularning nisbiy
ko‘rsatkichlari ya’ni mahsulot narxidagi ulushi pasayadi.
Xarajatlarning kalkulatsiya moddalarini tahlili, asosan, bir elementli
bo‘lib, ya’ni bir xil iqtisodiy mazmunga ega bo‘lgan xarajatlardan
iborat. Xomashyo, yoqilg‘i, energiya va boshqa xarajat moddalarini har
birini ishlab chiqarilgan mahsulot hajmiga bo‘lish orqali xarajatlarni
darajasi (tiyin) aniqlanadi va bu ko‘rsatkichni bazis davri yoki hisobot
davrining rejasi bilan taqqoslash orqali erishilgan iqtisod yoki ortiqcha
xarajat aniqlanadi.
73-jadval
Xarajatlarni moddalari bo‘yicha tahlili
Rejadagi farqi
T
№
Xarajat moddalari
Hisobot yilining
rejadagi xarajat
