275
1. Mahsulot ishlab chiqarish hajmi (
ig
)
2. Ishchilar (nisbiy) soni (
nisb
IS
)
3.
Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik ish haqi
(
)
I H
-
Ishchilarni ish haqi fondini bazis davridan farqi
о
is
is
IHF
IHF
IHF
¢
D
=
-
.
1.
Mahsulot ishlab chiqarish hajmini ta’siri
( )
о
о
N
IHF
IHF ig IHF
D
=
× -
2.
Ishchilar (nisbiy) sonini ta’siri
( )
о
is
nisb
о
IHF
IHF
Is
Is
D
=
×
3.
Bir
ishchining
o‘rtacha
yillik
ish
haqini
ta’siri
(
)
о
yx
о
IHF
IHF
IHF
Is
Is
Is
¢
æ
ö
¢
D
=
-
×
ç
÷
¢
è
ø
Ishchilar sonini nisbiy farqi quyidagicha aniqlanadi.
(
)
о
nisb
Is
Is
Is ig
¢
=
-
×
Xizmatchilarning ish haqi fondiga quyidagi ikki omil ta’sir etadi.
1.
Xizmatchilar sonini o‘zgarishi (Xs)
2.
Bir xizmatchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha ish haqi (Ix)
Xizmatchilarning ish haqi fondini bazis
davridan farqi formula
asosida quyidagicha aniqlanadi.
( )
о
х
х
х
IHF
IHF
IHF
¢
D
=
-
Shu jumladan:
1. Xizmatchilar sonining o‘zgarishini ta’siri
(
)
1
( )
о
о
х
хс
с
с
о
с
IHF
IHF
х
х
Х
D
=
×
-
2. Bir xizmatchining o‘rtacha ish haqining o‘zgarishini ta’siri
1
1
1
1
( )
х
х
s
о
ix
s
s
IHF
IHF
IHF
Х
Х
Х
-
æ
ö
D
=
×
-
ç
÷
è
ø
8.7. Ishchilarning ish haqi fondiga ta’sir etuvchi
omillar tahlili
Sanoat ishlab chiqarish xodimlari ish haqi fondi tarkibida ishchilar-
ning ish haqi yuqori salmoqqa ega. Shu bois ishchilarning ish haqidan
qay darajada foydalanganligini nazorat qilish, unumsiz xarajatlarga yo‘l
qo‘ymaslik tannarxni pasaytirish imkoniyatini beradi.
Tahlil etishda
ishchilarni hisobot davridagi haqiqiy sarflangan ish haqini rejadagi,
o‘tgan yildagi ish haqi fondi bilan taqqoslanadi,
uning farqi aniqlanadi
va unga ta’sir etuvchi quyidagi omillar miqdor jihatdan hisoblanadi.
276
1. Mahsulot hajmini o‘zgarishi.
2. Ishchilar (nisbiy) sonini o‘zgarishi.
3. Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik ish haqining o‘zga-
rishi.
Mahsulot hajmi o‘zgarishini ishchilarning ish haqi fondiga bo‘lgan
ta’sirini aniqlash uchun rejadagi ish haqi
fondini mahsulot ishlab
chiqarish hajmini rejaga nisbatan o‘sish darajasiga ko‘paytirish lozim.
Ikkinchi omil ta’sirini aniqlash uchun ishchilarni nisbiy farqi
rejadagi bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik ish haqiga ko‘pay-
tirish kerak. Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha
yillik ish haqini
o‘zgarishini ish haqi fondiga bo‘lgan ta’sirini aniqlash uchun shu
ko‘rsatkichning rejadan farqi hisobot davridagi
ishchilarning haqiqiy
soniga ko‘paytirish lozim (75-jadval).
75-jadval
Ishchilarning ish haqi fondiga ta’sir etuvchi omillar tahlili
Farqi (+,-)
Ko‘rsatkichlar
Bazis
davri
Korrekti-
