|
Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning faoliyatidagi xarajatlarni
Pdf ko'rish
|
| bet | 180/436 | | Sana | 05.01.2024 | | Hajmi | 2,53 Mb. | | #130885 |
Bog'liq Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv docXo‘jalik yurituvchi subyektlarning faoliyatidagi xarajatlarni
yuqoridagi ko‘rinishda turkumlash bilan bir qatorda yana quyidagi
xususiyatlari bo‘yicha ham tasniflab chiqishimiz mumkin.
Yuzaga chiqish shakliga ko‘ra:
· asosiy ishlab chiqarish xarajatlari;
· moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar;
· tasodifiy, favquloddagi xarajatlar.
Mahsulot tannarxiga qo‘shilishiga ko‘ra:
· mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar;
· mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan xarajatlar.
Yuzaga chiqish o‘rni bo‘yicha:
· bo‘lim bo‘yicha qilingan xarajatlar;
· sex bo‘yicha qilingan xarajatlar;
· uchastka bo‘yicha qilingan xarajatlar va hokazo.
Sotish hajmiga hisobdan chiqarilishiga ko‘ra:
· mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari;
· davr xarajatlari.
Davriga ko‘ra:
· joriy davr xarajatlari;
· kelgusi davr xarajatlari.
Soliqqa tortiladigan foyda summasini aniqlashda hisobga
olinishiga ko‘ra:
· soliqqa tortiladigan bazaga qayta qo‘shiladigan doimiy tafovutlar;
· soliqqa tortiladigan bazaga qo‘shiladigan davri bo‘yicha
tafovutlar;
· soliqqa tortiladigan bazani aniqlashda hisobga olinmaydigan
xarajatlar.
Mahsulot hajmining o‘zgarishiga muvofiq:
· o‘zgaruvchan xarajatlar;
· o‘zgarmas xarajatlar.
Mahsulot tannarxiga qo‘shilishiga qarab:
· to‘g‘ri xarajatlar (bevosita);
· egri xarajatlar (bilvosita).
266
Moliyaviy natijalarga daxlsizligi bo‘yicha:
· mahsulot tannarxiga qo‘shiladigan xarajatlar;
· foyda hisobidan qoplanadigan xarajatlar.
Tahlil etishda o‘rganish obyekti va maqsadidan kelib chiqqan holda
korxona xarajatlarining u yoki bu turkumi bo‘yicha o‘zgarishlar va o‘z-
garish sabablariga baho beriladi. Taqqoslash yoki qiyosiy o‘rganishda
joriy davr va o‘tgan yil ma’lumotlari, biznes-reja ko‘rsatkichlari, o‘rta-
cha ko‘rsatkichlar va tarmoq bo‘yicha boshqa ma’lumotlar olinadi.
Taqqoslashda ko‘rsatkichlar bo‘yicha mutlaq o‘zgarishlar nisbiy
ko‘rsatkichlarni qo‘llash orqali to‘ldiriladi.
Mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog‘liqligi jihatidan xarajatlar
quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
a) o‘zgaruvchan xarajatlar;
b) o‘zgarmas xarajatlar;
d) yarim o‘zgaruvchan xarajatlar
Mahsulot ishlab chiqarish hajmini ortishi bilan o‘sib boruvchi
xarajatlar o‘zgaruvchan xarajat hisoblanadi. Ular tarkibiga ishlab
chiqarishdagi ishchilarni ish haqi, yoqilg‘i, energiya materiallar xarajati
kiradi.
qisman
Mahsulot hajmi
27-chizma. O‘zgaruvchan va o‘zgarmas xarajatlar chizmasi.
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90
o‘zgaruvchan xarajatlar
o‘zgaruvchan xarajatlar
o‘zgarmas xarajatlar
|
| |
