|
olish kerakki, so‘nggi yillarda jahon iqtisodiyotida yuzaga kelayot-Bog'liq Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv docolish kerakki, so‘nggi yillarda jahon iqtisodiyotida yuzaga kelayot-
gan muammolar, asosan, qo‘shimcha pul bosib chiqarish va moliya
bozorini shunday pullar bilan to‘ldirish hisobidan hal etilishi ko‘zga
tashlanmoqda. Bu esa, o‘z navbatida, kelgusida jilovlab bo‘lmaydi-
gan inflatsiyaga, ya’ni qimmatchilikka, zaxira va milliy valutalar-
ning qadrsizlanishiga va shu bilan bog‘liq og‘ir oqibatlarga olib
kelishi mumkin.
O‘z-o‘zidan ayonki, jahon bozorida kechayotgan inqiroz jara-
yonlari o‘tgan davr mobaynida mamlakatimiz iqtisodiyotining ri-
vojlanish ko‘rsatkichlariga ta’sir ko‘rsatmasdan qolmadi. Birinchi
navbatda, dunyo bozorida xomashyo va tayyor mahsulotga ehtiyoj-
ning tobora pasayib borishini hisobga oladigan bo‘lsak, bunday
holat mamlakatimizning eksport salohiyati va valuta tushumiga
salbiy ta’sir ko‘rsatmasdan qolmaydi, albatta.
Ta’kidlash joizki, o‘tgan yili mamlakatimizda yalpi ichki mah-
sulotning o‘sish sur’ati, kutilganidek, amalda 8,3 foizni tashkil etdi,
2000-2011 yillar mobaynida yalpi ichki mahsulot hajmi 2,1 barobar
oshdi. Mazkur ko‘rsatkich bo‘yicha O‘zbekiston dunyoning
iqtisodiyoti jadal rivojlanayotgan mamlakatlari qatoridan joy
oldi».
1
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mulk shaklidan qat’iy nazar barcha
firma va kompaniyalarda mahsulotlarni eng avvalo sotish uchungina
ishlab chiqarishni tashkil etadilar, faqatgina buyurtmachi talabi asosida
va iste’molchilarning didini mo‘ljallab, barcha talabni qondirish
maqsadida sifatli tovarlar ishlab chiqarishga harakat qiladilar.
Mahsulotlarning o‘z muddatida sotilishi ishlab chiqarishni maromida
davom etishini ta’minlaydi, boyliklarning aylanishini tezlashtiradi.
Mahsulot sotish orqali qilingan doimiy va o‘zgaruvchi xarajatlar
qoplanadi va firma foyda ko‘rishni mo‘ljallaydi. Sotish hajmi ishlab
chiqarish jarayonining so‘nggi bosqichidir. Mahsulot sotishdan kelgan
tushum orqali korxona birinchi galdagi to‘lovlarni amalga oshiradi. Bu
1
Каримов И.А. 2012 йил ватанимиз тараққиётини янги босқичга кўтарадиган йил бўлади. Тошкент.
«Ўзбекистон», 2012 йил 34 б.
143
hisob-kitoblarning o‘z vaqtida bajarilishi turli xil jarima, iqtisodiy
ogohlantirishlar va penyalar to‘lashdan korxonani qutqaradi.
Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning o‘z vaqtida sotilishi korxo-
naning ijobiy moliyaviy natijaga erishishi, dividend to‘lovlarini o‘z
vaqtida amalga oshirishi, mulk va mablag‘larning uzluksiz hamda sama-
rali aylanishi kabi ko‘pgina moliyaviy ahvol munosabatlarini yaxshilash
imkoniyatini tug‘diradi. Sotish jarayonini muddatida bajarilishi
korxonaning ishlab chiqarish va ta’minot jarayonlarini ham tezlashishiga
ta’sir etadi, debitorlik va kreditorlik qarzlarini qisqartiradi, pul
oqimlarini ijobiy bo‘lishini ta’minlaydi. Bu fikrlarni oddiy ifodalash
maqsadida quyida mablag‘larning korxona va firmalardagi harakat
qilishini chizma shaklida keltiramiz (13-chizma).
13-chizma. Mablag‘larning korxonadagi harakati chizmasi.
Dastlabki pul mablag’lari jamg’armasi
Tovar-moddiy zaxiralar sotib olish
Mehnat kuchini yollash
Asosiy vositalar xarid qilish
Ishlab chiqarish va uni tashkil etish
Tayyor mahsulot
Marketing va reklama xarajatlari
Sotish
Pul tushumlari
144
Sotish bo‘yicha rejaning bajarilishida tayyor mahsulot va uning
sifati muhim o‘rin tutadi.
|
| |
