O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
KIBERXAVFSIZLIK VA KRIMINALISTIKA
KAFEDRASI
MUSTAQIL ISH
MAVZU:Tarmoq xavfsizligi mohiyati va umumiy tushunchalari.
Bajardi: Suyunov Kamoliddin
Tekshirdi: N. Safoyev
Toshkent 2023
I. Tarmoq xavfsizligi tushunchasi va uning mohiyati:
Kompyuter tarmoqlari arxitekturasi haqida umumiy tushunchalar;
Kompyuter tarmoqlari arxitekturasi, kompyuterlarning qurilishi va ishlash prinsiplarini o'rganishda muhimdir. Bu tushunchalar, kompyuter tizimining qanday ishlayotganligi va birlashuvchilikni aniqlash uchun kerakli bo'ladi. Quyidagi umumiy tushunchalar kompyuter tarmoqlari arxitekturasini aniqlovchi:
1. Tarmoq topologiyasi: Tarmoq topologiyasi, kompyuterlarning bir-biriga bog'liqligining shakllarini aniqlaydi. Misol uchun, bus topologiyasi yoki star topologiyasi.
2. Kommunikatsiya protokollari: Kommunikatsiya protokollari, ma'lumotlar almashishning qanday amalga oshirilishini aniqlaydi. Protokollar IP, TCP / IP, HTTP va boshqalaridan iborat.
3. Kengashi bandlik: Kengashi bandlik, ma'lumotlar almashishining kengligi yoki tezligini aniqlaydi. Kengashi bandlik ko'plab faktorlar asosida belgilanishi mumkin.
4. Qayta ishlash: Qayta ishlash, ma'lumotlarni qanday ifodalashni aniqlaydi. Qayta ishlash uni nusxalab turish yoki xorijga jo'natish shaklida amalga oshirilishi mumkin.
5. Tarmoq xavfsizligi: Tarmoq xavfsizligi, tarmoqda ma'lumotlar almashishining xavfsizligini ta'minlash uchun qo'llaniladigan protokollar va usullarni aniqlaydi. Bu tushunchalar, kompyuter tarmoqlari arxitekturasini tushuntirish va uni yaxshilashda yordam beradi.
Simli va simsiz tarmoqlar, bir-biridan ayrimli tarmoq tiplaridir. Simli tarmoqlar bilan, har bir tarmoqning bitta kirish va chiqish nuktalari mavjud bo'ladi. Shu sababli, ular eng oddiy va samarali tarmoqlardir. Ushbu tarmoqlarning bir necha xususiyati mavjud:
1. Simli tarmoqda, har bitta yo'lga faqat bitta o'rtacha ko'rsatkich mavjud bo'ladi.
2. Har qanday tugma uchun, faqat bitta yo'l bor.
3. Simli tarmoqlarni yaratish va ishlash oson.
Simsiz tarmoqlarning esa ko'p o'ziga xos xususiyatlari bor. Bu tarzda yo'lda, bir necha kirish va chiqish nuktalari mavjud bo'ladi. Ushbu nuktalar orqali, foydalanuvchi istalgan yerda turib uni almashtirishi mumkin bo'ladi.
Simsiz yo'llarda yana ko'p xususiyatlari bor:
1. Bir tugmani ko'plab yo'llarga bog'lash mumkin.
2. Yo'lning uzunligi moslashtirilishi mumkin.
3. Yollarni yaratish va ishlash qiyin.
Simsiz yo'llarni maksimal ravishda foydalanish uchun arxitektura keng tarqalgan bo'ladi. Bunday arxitektura, foydalanuvchilarga keng imkoniyatlar beradi, ammo yaratish va ishlash qiyin.
Simsiz tarmoqlar, boshqa tarmoqlarni yaratishda ham ko'p foydalaniladi. Shu sababli, ularning turli arxitekturasi mavjud bo'ladi va ularning turlari ham ko'pdir. Qo'shimcha, har bir simli yo'l, uchta xususiyatga ega bo'ladi: uzunlik, boshlang'ich nukta va tugmani soni. Ushbu xususiyatlarni o'zgartirish orqali, simli yo'llar yana keng imkoniyatlarga ega bo'ladi.
Terminal-host arxitektura, Bir pog’onali arxitektura, mijoz-server arxitekturasi.
Terminal-host arxitekturasi, tarmoq xizmatlarini ko'rsatish uchun terminal va serverlar orasida o'zaro bog'lanishdan foydalanadi. Bu arxitekturada mijozlar terminal orqali serverga ulanib, server tomonidan yuborilgan ma'lumotlarni qabul qiladi va ishlaydi.
Bir pog’onali arxitektura, bitta kompyuterda ham mijoz va server funktsiyalari birgalikda o'zlashtiriladi. Bu arxitekturada, mijozlar lokal tarmoqdagi serverga bog'lanadilar va ma'lumotlar o'shanda saqlanadi va ishlash jarayoni amalga oshiriladi.
Mijoz-server arxitekturasi, mijozlarning tizimda ishlashini yaxshiroq qilish uchun mijozlar bilan serverlar orasida masofaviy bog'lanishdan foydalanadi. Bu arxitekturada, mijozlar ayrim dasturlar orqali serverga ulanib, ma'lumotlarni shu yerda saqlaydilar va server tomonidan ishlovchi hisoblangan dasturlar yuzasidan ishlashlari mumkin.
|
