Muhammad-Al Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti Qarshi filliali tt va kt fakulteti ax-12-21 guruhi 3-bosqich talabasi Pedagogika. Psixalogiya fanidan 2-mustaqil ishi bajardi: Soliyeva D. Qabul qildi: Mirzayev S

U odamlar ichra xilvatda bo‘lishni rad etgan holda, biror bir kasb-hunar bilan mashg‘ul bo‘lib, Ollohning nomini qalbda ushlashni targ‘ib etgan. Uning “Dil – ba yor-u, dast – ba kor”, ya’ni Olloh qalbingda, qo‘ling mehnatda bo‘lsin, degan shiori ham aynan shu mazmunni o‘zida mujassamlashtirgan. Allomalarning hayoti o‘zining ko‘p qirrali xususiyatlari bilan keyingi avlodlarga doimo o‘rnak bo‘lib kelgan. Ular mehnatsiz hayotni va kasb-hunarsiz insonlarni qadrlamaganlar va o‘zlari ham hunarning biror turi bilan shug‘ullangan. Masalan, Ali Romitaniy – to‘qimachi, Muhammad Bobo Samosiy – bog‘bon, Bahouddin Naqshband – naqqosh, to‘qimachi va chorvador, Xoja Ubaydulloh Ahror chorvador va savdogar, Amir kulol – kulol, uning o‘g‘li Amir Hamza esa ovchi bo‘lgan.12 Ular hunarsiz kishilarni, hatto shogirdlikka ham qabul qilmaganlar.

Ijtimoiy masalalar xalqimiz hayotida muhim rol o’ynaganligi sababli ham u Konstitutisiyamizning 39-moddasida quyidagicha o’z aksini topgan: «Har kim qariganda, mehnat layoqatini yo’qotganda, shuningdek boquvchisidan mahrum bo’lganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy ta’minot olish huquqiga ega». Pensiyalar, nafaqalar, ijtimoiy yordamning boshqa turlarining miqdori rasman belgilab qo’yilgan tirikchilik uchun zarur eng kam miqdordan oz bo’lishi mumkin emas»[7]. Bu hozirgi kun qonuni. O’tmishda bunday ta’minot bo’lganmi? Bunday ijtimoiy masalalarni talabalarga tushuntirish muhim masala hisoblanadi. Islom olamining qomusi bo’lgan «Hadis» larda ham aholining himoyaga muhtoj qatlamlariga ijtimoiy yordam ko’rsatish keng targ’ibot qilingan. Shu bilan kishilarning dinni, iymonini poklikka, g’ururini yuksaklikka undagan. Milliy qadriyatlardan, Muhammad alayhissalomning hadislaridan misollar keltirish mumkin. Hadisi sharifda «Men yetimning kafilligini olgan odam bilan jannatga birga boraman»; «Qarovsiz qolgan mo’minlarga xolisona kechayu - kunduz moddiy yordam ko’rsatib yuruvchi odamning gunohlarini tangrim kechirib yuboradi»- deyilgan

Bu borada ulug’ shoir va mutafakkir Alishyer Navoiyning quyidagi o’gitlari fikrlarimizga dalil bo’la oladi: «Qariyalar muhtojlikka tushib qolsa, kasbhunar qila olmasa ularga rahm-shafqat qilishga shoshil va qo’lingdan kelgancha ehson qil. Lekin kambag’al yigit ketmon chopa olsa, o’tin tashimoqni uddalasa, unga ehson qilmoq - isrof qilmoqdir» [13]. Alishyer Navoiy bu o’giti orqali qariyalarga yordam berish savob ishligini, lekin bilagida kuchi bor yigitning, o’z oilasini tilanchilik bilan boqishi isnod, uyat ekanligini va kishi halol mehnatda toblanishi lozimligini ko’rsatadi. Xalqimiz yoshlar tarbiyasiga katta e’tibor bergan, ularni o’zlarining duo-yu, olqishlari orqali mehr-oqibatli bo’lishga undagan. «Oltin olma duo ol, duo oltin emasmi», «Boshing tosh, ostonang oltin bo’lsin», «Bizni hurmat qilgan bo’lsang, xudo seni yorlaqasin», «Boshing to’ydan chiqmasin», «Oy borib, omon qayt» kabi mana shunday o’gitu- duolar insonlarni bir-biriga mehrli, oqibatli bo’lishlariga zamin yaratib berganlar. Milliy qadriyatlarni o’rganish chog’ida «tabiat va jamiyat» mavzusiga ham ko’proq urg’u berishga to’g’ri keladi, chunki ota - bobolarimiz bizlarga beqiyos tabiatni o’zligicha tuhfa etganlar. Ular tabiatning har bir giyohini behudaga ishlatmaganlar. Agar ishlatish zaruriyati tug’ilsa eng avvalo ularning o’sishiga, ko’payishiga shart-sharoit yaratib, so’ngra ulardan foydalanganlar. Bu borada Sohibqiron Amir Temur ham o’z «Tuzuklar»ida «Bitta ko’chat kestirsam o’nta ko’chat o’tqazdim»,-dyeb ta’kidlaydilar. Hozirgi kun muammolaridan Orol dyengizining qurib borishi, Haydarko’lning kengayib ketishi nimadan dalolat beradi? Ana uning yechimi mustabid tuzum davrida milliy qadriyatlarga e’tibor berilmaganligigadir.