VII Fəsil. İntelektual xidmətlərin təşkilinin iqtisadi cəhətdən əsaslandırılması
7.1 Ümumi anlayışlar
Yeni texnika, texnologiyanın və xidmət növlərinin tətbiqinin əsasını iqtisadi cəhətdən əsaslandırma – iqtisadi səmərəlilik təşkil edir. Telekommunikasiya texnikasında eyni məsələnin iqtisadi cəhətdən həllinin bir neçə variantı ola bilər. Variantların seçilməsinin əsasını seçilən ilkin parametrlər təşkil edir. Bu parametrlər içərisində kommutasiya avadanlığının etibarlılığı, rabitənin dayanıqlığı xidmət keyfiyyəti (itgi ehtimalı), istismar xərclərinin və maya dəyərinin minimal qiymətləri, cərəyan cərviyyatı, texniki istismar metodları və üsulları, müasir diaqnoctik test avadanlığının tədbiqi səviyyəsi, avadanlığının ödənilmə müddəti, rentabellik səviyyəsi, əmək məhsuldarlığı və s. ola bilər.
Seçilən variantlar əvvəlcə texniki parametrlər sonra isə əsaslı vəsait qoyuluşunun (investisiyanın qiyməti və illik istismar xərclərinə görə) qiyməti ilə müqayisə edilir. Hesabatda əlavə investisiyanın qoyuluşu “K” illik istismar xərcləri ilə işarə edirik. Əgər iki variant müqayisə edilərsə, onda aşağıdakı hallarda seçilən variant əlverişli (səmərəli) hesab edilir:
K1 2 ; K1≤K2; K1=K2. (6.1)
I1 2 ; I1≤I2; I1=I2.
Əgər K12, I12 variantı alınarsa birinci varianta o vaxt üstünlük verilir ki, əlavə investisiyanın ödənilmə müddəti normativ iqtisadi səmərəlilik əmsalından böyük və ödənilmə müddətinindən kiçik olmuş olsun.Bu halda ümumi hesabı ödənilmə müddəti (Tn) normativ qiymətdən kiçik olmalıdır.
və ya (6.2)
Əgər bu şərtlərlə müqayisə aparmaq mümkün deyilsə, onda iqtisadi səmərəliliyi (mənfəəti) hesablamaq lazım gəlir.
İqtisadi cəhətdən əsaslandırma işində telekommunikasiya müəssisələrində mövcud olan resurslardan səmərəli istifadə olunmanın qiymətləndirilməsi nəzərdə tutulur. Qarşıya qoyulan məsələni həll etmək üçün – yəni telekommunikasiya müəssisələrində əlavə resurslardan əldə edilən mənfəəti hesablamaq üçün bir çox vacib iqtisadi parametrləri hesablamaq lazım gəlir:
fərz edək ki, manat təşkil edir.
| 