|
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida pedagogik faoliyat turlari
|
| bet | 5/8 | | Sana | 18.12.2023 | | Hajmi | 46,58 Kb. | | #122868 |
Bog'liq Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida pedagogik2.1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida pedagogik faoliyat turlari
Maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish va rivojlantirishda bu borada to’plangan tajribani tahlil etish va umumlashtirish, mamlakatni ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirish istiqbollariga muvofiq kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va yanada rivojlantirish masalalariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Shu bilan birga, ta’lim tashkilotlarining resurs, kadrlar va axborot bazalari yanada mustahkamlanmoqda, o’quv-tarbiya jarayoni yangi o’quv-uslubiy majmualar, ilg’or pedagogik tenologiyalar bilan to’liq ta’minlanmoqda. Jahon andozalariga javob beradigan maktabgacha ta’lim tashkilotlari qaror topmoqda va ularni rivojlantirish amalga oshirilmoqda. Ta’lim sifatini oshirishda, ta’lim jarayonini to’liq axborotlashtirish kuzda tutilmoqda. - Hozirgi paytda maktabgacha ta’lim tizimida faoliyat yuritayotgan pedagoglar malakasini oshirishga quyidagicha yondashish tendentsiyalari kuzatilmoqda: sifatli o’quv jarayonini tashkil qilishda pedagog kompetentsiyasini rivojlantirish; - ta’lim sifatini ta’minlashda zamonaviy yondashuvlarining asosiy negizi - turli xil boshqaruv, innovatsiya va axborot texnologiyalarini ta’limga joriy etishda pedagogning layoqatini oshirish; - ta’lim-tarbiya sifatining mahsulasi – natijani qo’lga kiritish va boshqalar. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari o’quv faoliyatining sifati o’quv jarayonini rejalashtirish, uni amalga oshirish, o’quv reja, dasturlarining mazmun mohiyati bilan yemas, balki tahsil oluvchilarning olgan bilimlari, malaka va ko’nikmalari, mustaqil ravishda olgan bilimlari bilan bog’liq ta’lim natijasi sifati bilan belgilanmoqda. Abu Nasr Farobiyning “Fozil odamlar shahri” asarida keltirilgan bosh g’oya, ya’ni: “... faqat ilm va bilimlar jamiyatni rivojlantirishi, davlatni taraqqiy ettira olishi mumkinligi”, to’g’risidagi g’oyasiga monand ravishda sifatli ta’lim boshqaruvini amalda joriy etish talab etiladi. Demak, bugungi kunda jahon andozalariga tenglashtirilgan ta’lim sifat tizimi asosida mutaxassislar tayyorlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bunda pedagogdan ta’lim berishda yuksak mahorat talab etiladi
Bolani tushuna bilish va uning ma’naviy dunyosiga kira olish tarbiyachidan zo‘r kasb tayyorgarligini talab etadi. Bola bilan jonli munosabatda bo‘lish – fikrlar manbai, pedagogik yangiliklar, quvonch va tashvishlardirki, busiz tarbiyachining ijodiy mehnatini tasavvur etib bo‘lmaydi. Mashg‘ulotda tarbiyachi o‘z ovozidan qurol sifatida foydalanishi mumkin. Sekin, tinch ovoz bolaga yaxshiroq ta’sir etishini pedagog bilishi zarur. Bolaga qattiqroq va qat’iy tapirish mumkin, ammo bunda so‘z ohangi bolaga tinchlantiruvchi ta’sir etishi lozim.Tarbiyachi asosan bolaning normal ruhiy taraqqiyoti asosi bo‘lgan jismoniy rivojlanishiga alohida e’tibor berishi lozim.Bolaning ko‘p vaqt harakatsiz o‘tirishi uning sog‘lig‘i uchun juda zararli, u bolaning har tomonlama rivojlanishini sekinlashtiradi. Bolaning ko‘p harakatlarni o‘tirib bajarishi ham gavda tuzilishining noto‘g‘pi o‘sishiga olib keladi. Shuning uchun faoliyat turlarini almashtirib borish maqsadga muvofiqdir.Yana bolaning normal rivojlanishi uchun har doim tinch, quvnoq muhitni tashkil etish lozim. Bolani: «Tezroq yuvininglar – nonushtaga kech qolyapmiz», «O‘yinchoqni tezroq yirishtiringlar, sayrga yoki mashg‘ulotga kech qolyapmiz» va hokazo deb shoshiltirish kerak emas. Ta’lim berganda uni shunday tashkil etish kerakki, har bir bola faol ishlasin va har biri ijobiy natijaga erishsin.Bolalarning mashg‘ulotda olgan bilim va malakalari boshqa faoliyat turlarida qo‘llanilishi mumkin. Bolalar olgan bilimlarini qo‘llay olishlari ularning yaxshi o‘zlashtirib olganligidan dalolat beradi, ya’ni ular hech qanday qiyinchiliksiz bu bilimlardan foydalanishlari mumkin. Ta’limning amaliy ahamiyati ham ana shundan iboratdir. Bu mashg‘ulotlar odatdagi mashg‘ulotlardan boshqacharoq qilib tashkil etiladi: Bolalar olgan bilimlaridan o‘z o‘yinlarida keng foydalanadilar: rasm chizish, qirqib olish, qurish-yasash sohasidagi malakalarni qo‘llab zarur jihozlarni tayyorlaydilar, inshootlar barpo etadilar va hokazo. Olingan bilimlar turli xil o‘yinlarning mazmunida aks ettiriladi. Bolalar hayotini tashkil etishga qo‘yiladigan talablar. Kunning birinchi yarmida bolalar hayotini tashkil etish. Bolalarning bog‘chada 9-12 soat bo‘lishi kun tartibida belgilab qo‘yilgan. Bunda ertalabki qabul muhim rol o‘ynaydi. Tarbiyachi bolalarning bog‘chadagi vaqti qiziqarli, sermazmun o‘tishini ta’minlaydi. Shunday qilib, kun davomida bolalar hayotini tashkil etishdagi talablar quyidagicha: 1.Bolalarning hamma faoliyat turlari bilan shug‘ullanishlari uchun shartsharoitlar yaratish. 2.Har bir yosh guruhida faoliyat turlarini almashtirib borish va bolalarning harakat faolligini etarlicha ta’minlash. 3.Mashg‘ulot, o‘yin, mehnat, maishiy faoliyat o‘rtasida bog‘liqlik o‘rnatish. 4.Bolalarning olgan bilim, malaka, ko‘nikmalarini mustaqil faoliyatlarida qo‘llay olishga o‘rgatish va bolani faol bo‘lishga, har doim biron narsa bilan mashg‘ul bo‘lishga o‘rgatish. 5.Har bir bolani ijodiy qobiliyatlari, xohish va qiziqishlarini diqqat bilan ko‘zatib borish va uning yanada rivojlanishi uchun shart-sharoit yaratish. 6.Bolalarning butun faoliyatiga arbiyachining rahbarligi, kun tartibiga qatiy rioya qilish. Mashg‘ulot-tarbiyachining bolalarni kerakli bilim va malakalardan umumiy holda xabardor qilishidir. Tarbiyachi bolalarga ta’lim berishni kun davomida amalga oshiradi: ularning bilimlarini boyitadi, madaniy, gigienik, xulq madaniyati, nutqi, sanoq-hisob, harakatlari kabi turli-tuman malaka va ko‘nikmalarini shakllantirib boradi. Ammo ta’lim berishda bosh rolni mashg‘ulot egallaydi. U maktabgacha tarbiya yoshidagi hamda bolalar uchun majburiydir, unda dastur mazmuni belgilab berilgan. Kun tartibida unga ma’lum o‘rin va vaqt ajratilgan. Mashg‘ulot tarbiyachi rahbarligida o‘tkaziladi, tarbiyachi mashg‘ulotlarda bolalarni yangi bilimlardan xabardor qiladi, bolalar egallab olgan bilimlarini esa aniqlab mustahkamlaydi. Bolalarning amaliy mashg‘ulotlarini tashkil etadi. O‘quv materialining mazmuni asta-sekin murakkablashtirilib boriladi. Demak, mashg‘ulot bolalarni maktabga tayyorlashda katta ahamiyatga ega. Mashg‘ulot bolalarda barqaror diqqat, irodani, diqqatni jalb eta olish kabi qobiliyatlar rivojlanadi. Ayniqsa, bolalarga bilim berishni jamoa usulida olib borish katta ahamiyatga birgalikdagi faoliyatda bolalar bir- birlariga faol ta’sir etishadi, o‘z tashabbusi, topag‘onligini namoyon qilish imkoniyati tug‘iladi. Bolalar ishiga zo‘r berishni talab etuvchi vazifa qo‘yilganda birgalikda qayg‘urishadi, jamoatchilik hissi shakllanadi. Ekskursiyalar, rasm qirqib yopishtirish, qurish-yasash ishlarini birgalikda bajarish, umumiy raqs-o‘yinlarini ijro etish, badiiy asarlarni eshitish, o‘qishda paydo bo‘lgan birgalikdagi kechinmalar bolalarning birlashgan do‘stona jamoasini yaratishga yordam beradi, birga ishlash, yashashga o‘rgatadi
Maktabgacha yosh turli sohalarga qiziqishning ortishi bilan ajralib turadi, ammo bolalar tabiatga alohida qiziqish bildiradilar. Shuning uchun bolalar bog'chasida ekologik ta'lim atrof-muhit haqidagi bilimlarni rivojlantirish, barcha tirik mavjudotlarga insoniy munosabatni rivojlantirish va tabiiy muhitda ongli xulq-atvorni shakllantirishda muhim o'rin tutadi. Tabiatga insonparvarlik munosabatini shakllantirish ekologik ta'limning asosiy vazifasi bo'lib, u bolalarda sayyoramizdagi barcha tirik mavjudotlarga mehr-oqibat, hamdardlik va hamdardlikni rivojlantirish orqali amalga oshiriladi. Inson tabiatning bir qismidir, lekin ko'pincha uning atrofidagi dunyoga zararli ta'sir ko'rsatadi. Tabiiy dunyoning "himoyachisi va do'sti" faol pozitsiyasini shakllantirish maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik madaniyatini tarbiyalash uchun asosdir. Bolalar ayniqsa ta'sirchan va sezgir, shuning uchun ular muhtojlarni himoya qilish uchun barcha choralarda faol ishtirok etadilar. Bolalarga odamlarning tabiiy dunyoga nisbatan kuchliroq pozitsiyani egallashini ko'rsatish muhim (masalan, o'simliklar sug'ormasdan quriydi, qishda qushlar oziq-ovqatsiz sovuqdan nobud bo'ladi). Atrofdagi dunyo to'g'risida olingan bilimlar amaliy mashg'ulotlar va tasviriy misollar bilan qo'llab-quvvatlanishi kerak, shunda bolalar o'z faoliyatining ijobiy natijasini ko'rishlari va yutuqlarini yaxshilash istagi paydo bo'lishi kerak. Zamonaviy ekologik ta'lim muammosi ko'p qirrali. Bugungi kunda ekologiya odamlarga omon qolishga yordam beradigan, yashash joylarini yashash uchun maqbul bo'lgan fanga aylandi. Ekologik tarbiya insonda ekologiya qonunlariga muvofiq harakat qilish qobiliyati va istagini shakllantirishdir. Hozirgi vaqtda ekologik ta'lim maktabgacha pedagogik nazariya va amaliyotning mustaqil sohasi sifatida shakllandi. N. A. Rijova ta'rifiga ko'ra, maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik ta'limi - bu hissiy ijobiy munosabatda namoyon bo'ladigan ekologik g'oyalar va bilimlar tizimini, ekologik madaniyatni shakllantirishga qaratilgan bolani tarbiyalash va rivojlantirishning uzluksiz jarayoni. tabiatga, atrof-muhit holatiga mas'uliyat bilan munosabatda bo'lish. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalash umumiy ta'lim jarayonining bir qismidir; tafakkurni, nutqni, bilimdonlikni, hissiy sohani, axloqiy tarbiyani rivojlantirishga, ya'ni butun shaxsning shakllanishiga yordam beradi. Ekologik ta'lim jarayonida maktabgacha yoshdagi bolalar elementar ekologik bilimlar majmui, tabiatdagi sabab-oqibat munosabatlarini bilish, barcha tirik mavjudotlarni hurmat qilish asosida ekologik jihatdan barkamol xavfsiz xulq-atvor normalarini o'zlashtiradilar. Tabiatga mehr va unga mehrli munosabat bola qalbida faqat maktabgacha yoshdagi bola har kuni kattalar, o'qituvchilar va ota-onalar tomonidan tabiatga ehtiyotkorlik, ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish misollarini ko'rsagina shakllanadi. Bu holda ekologik ta'lim bolaning his-tuyg'ularini rivojlantirish, hamdardlik, hayratda qolish, hamdardlik, tirik organizmlarga g'amxo'rlik qilish, ularni tabiatdagi birodarlar sifatida qabul qilish, dunyo go'zalligini ko'rish qobiliyati bilan chambarchas bog'liq. butun manzara va bitta gul, shudring tomchisi, kichik o'rgimchak). Bularning barchasi, albatta, bolalarda atrof-muhit haqidagi ekologik savodxonlik g‘oyalarini shakllantirishda katta rol o‘ynaydi. Biroq, bu etarli emas: bolalar atrof-muhitga oqilona munosabatda bo'lish zarurligini tushunishga yordam beradigan minimal ekologik bilimlarga muhtoj. Shuni ham ta'kidlash kerakki, ko'plab o'qituvchilar o'quv jarayonida bolalarning e'tiborini birinchi navbatda tirik narsalarga, ayniqsa hayvonlarga qaratadilar, jonsiz tabiat ob'ektlariga juda kam e'tibor beriladi. Shu bilan birga, ma'lumki, bolalar jonsiz tabiat ob'ektlariga katta qiziqish uyg'otadi va ishni to'g'ri tashkil qilish (tajriba, kuzatishlar o'tkazish) bilan bola jonsiz tabiat va uning hayvonot dunyosi bilan bog'liqligi haqidagi bilimlarni oson o'zlashtiradi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalash jarayonida tabiat bilan majburiy uchrashuvlar bolalarning g'oyalarini kengaytiradi, ularning turli hodisalarga diqqat bilan qarash qobiliyatini oshiradi, tabiiy materialdan hunarmandchilikni yaratishda idrokning yaxlitligini saqlaydi. Shunday qilib, zamonaviy pedagogik nazariyada maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalash muammosi etarlicha batafsil ko'rib chiqiladi. Bugungi kunda maktabgacha yoshdagi bolalarning ekologik ta'limi - bu insonning tabiatga mas'uliyatli munosabatini shakllantirish va rivojlantirishni ta'minlaydigan ekologik bilimlar, ko'nikmalar, munosabatlar, e'tiqodlar, axloqiy fazilatlar tizimini shakllantirishning maqsadli, tashkil etilgan, tizimli, izchil, tizimli pedagogik jarayoni. umuminsoniy qadriyat. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalashning asosiy vazifasi ekologik madaniyatni tarbiyalashdir.
Zamonaviy ilmiy tadqiqotlarda bolalik davrining davomiyligini oshirish tendentsiyasi tobora ko'proq qayd etilmoqda. Bu hodisa bolalik davrida insonni murakkab ijtimoiy hayotga - tajriba to'plashga, ijtimoiy his-tuyg'ularni, g'oyalarni va turli xil faoliyatni egallashga tayyorlash zarurati bilan izohlanadi. Bola turli xil faoliyat jarayonida ijtimoiylashadi, madaniy ma'lumotlar, ko'nikma va qobiliyatlarning keng fondini o'zlashtiradi, integrativ fazilatlarni rivojlantiradi; turli yoshdagi odamlar bilan muloqot qilish jarayonida; turli ijtimoiy guruhlar doirasida, ijtimoiy aloqalar va munosabatlar tizimini kengaytirish, ijtimoiy belgilar, munosabatlar, qadriyatlarni o'zlashtirish; turli ijtimoiy vazifalarni bajarish, xulq-atvor shakllarini o'zlashtirish jarayonida. Shuning uchun N.F. Golovanovning fikriga ko'ra, ijtimoiy tajribani o'zlashtirish shunchaki ma'lumot, bilim, ko'nikmalar yig'indisini egallash emas, balki uning natijasi bo'lgan faoliyat va muloqot usulini o'zlashtirishni anglatadi. Ijtimoiy tajribani shakllantirish mexanizmining asosiy integral komponenti faoliyatdir. Bundan tashqari, ijtimoiy tajribani to'plash faqat muayyan pedagogik shartlarga javob beradigan faoliyatda mumkin:
1) hayotiy vaziyatlarni takrorlash, bolalarning kundalik hayot taassurotlariga tayanish;
2) bolaning shaxsiy qiziqishini va uning faoliyati natijalarining ijtimoiy ahamiyatini tushunishini uyg'otish;
3) bolaga mas'uliyat, o'zini o'zi nazorat qilish va baholash bilan ishtirok etishning turli xil variantlarini rejalashtirish va muhokama qilish bilan bog'liq faol harakatni taklif qilish;
4) o'zaro yordamni o'z zimmasiga olish, hamkorlik zaruriyatini keltirib chiqarish. Aynan shu jihat o'rganilayotgan mavzuning dolzarbligini aniqlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega - mavzu "jonli" va faol rivojlanmoqda. Ushbu shartlarga mos keladigan faoliyat maktabgacha ta'lim muassasasida ta'lim jarayonini integratsiyalashning tizimli omiliga aylanishi kerak. Ishning maqsadi: maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishidagi integrativ fazilatlarning roli va didaktik o'yinlar ularning shakllanishiga qanday ta'sir qiladi. Ish vazifalari quyidagilar: Maktabgacha ta'lim tizimini bir butun sifatida ko'rib chiqing; · hozirgi bosqichda maktabgacha ta'lim muammolarini o'rganish; Maktabgacha ta'lim jarayoniga yangi talablarni ko'rib chiqish; · maktabgacha yoshdagi bolalarning integrativ fazilatlarini rivojlantirish jarayonida didaktik o'yinning rolini ochib berish.
So'nggi 15-20 yil ichida maktabgacha ta'lim sohasida sodir bo'lgan o'zgarishlar keng qamrovli bo'lib, asosan qaytarib bo'lmaydigan bo'lib qoldi. Aytish mumkinki, bularning barchasi hali maktabgacha ta'lim tizimini strukturalashtirishga, uni maktabgacha ta'limning yangi tizimiga asoslanib qayta tashkil etishga olib kelmadi. Maktabgacha ta'lim holatini o'zgartirish global tendentsiyadir. Rossiya bu erda afzalliklarga ega, maktabgacha ta'lim muassasalari, 2 oylikdan 3 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun muassasalar bundan mustasno, ijtimoiy himoya yoki sog'liqni saqlash organlari tomonidan emas, balki bir necha o'n yillar davomida ta'lim organlari tomonidan boshqariladi. Bugungi kunda ta'lim faoliyatining ko'p bo'sh bo'lmagan shakllariga ega bo'lgan maktabgacha ta'lim muassasalarining bo'sh to'plamiga aylangan bir vaqtlar yagona bo'lgan "davlat maktabgacha ta'lim" tizimini haqiqiy maktabgacha ta'lim tizimiga aylantirishga harakat qilinmoqda. umumiy ta'limning to'liq va uzviy bosqichi. Bu maktabgacha yoshdagi bola nafaqat g'amxo'rlik va vasiylikka, balki ta'limga, o'qitishga va rivojlanishga muhtojligini haqiqiy tan olishni anglatadi. Maktabgacha ta'limning asosiy umumta'lim dasturini amalga oshiradigan davlat va shahar ta'lim muassasalarida maktabgacha ta'lim sifatini ta'minlash uchun bolalarni ta'minlash shartlariga yagona talablarni, shuningdek, ularni tashkil etish va ta'lim muassasalariga qo'yiladigan yagona talablarni ishlab chiqish muhimdir. ta'lim jarayonining mazmuni.
Rossiya maktabgacha ta'limni rivojlantirishning hozirgi bosqichida asosiy vazifa va shunga mos ravishda muhokamaning asosiy mavzusi - bu maktabgacha ta'lim muassasalarini sifat va qulaylik nuqtai nazaridan boshqarish sohasidagi tajriba.
|
| |
