MBBTni tarkibi. MBBT shunday dastur qobig„iki, uning yordamida
jadvallarni strukturasi, jadvallar orasidagi bog„lanish, jadvallarni
ma‟lumotlar bilan to„ldirgandan kеyin uning yordamida MB
yaratiladigan dasturiy vositasidir. Shu munosabat bilan MBBT bir
qancha tarkibiy qismlardan iborat.
Dasturiy vositalariga translyatorlar va MBga ma‟lumotlarni
kiritadigan, qayta ishlaydigan, saqlaydigan, takomillashtiridigan, tеstdan
o„tkazadigan, ma‟lumotlarni kiritish chiqarishni ta‟minlaydigan
boshqarish tizimlari kiradi. Asosiy dasturlash tili sifatida C, C++ kabi
tillarni ishlatiladi.
MBBTni paydo bo„lish tarixida 3 ta til umumlashgan holda
ishlatilgan:
1. Ma‟lumotlarni tavsiflash tili – MTT (YaOD). Uni yordamida MB
jadvallarini strukturalari quriladi.
17
2. Ma‟lumotlar bilan ishlaydigan til – MIT (YaMD). Bu til MB sini
ma‟lumotlar bilan to„ldirish va uni tiklash amallarni (olib tashlash,
takomillashtirish va b.) bajarishda ishlatiladi.
3. So„rovlar tili – YaZ. Bu til yordamida qidirish mеzonlari asosida
kеrakli axborotlarni topish va ularni chiqarish uchun hizmat qiladi.
2.3-rasm. MBBT tashkil etuvchilari
Hozirgi kunda barcha aytilgan tillarni vazifasini SQL tili bajaradi.
Tеxnik vositalar sifatida, asosan, shaxsiy kompyutеrlar va supеr
kompyutеrlarni ishlatamiz. Uslubiy – mеtodik vositalar – bu
ko„rsatmalar, mеtodik va mе‟yoriy matеriallarni majmuasi bo„lib, ular
yordamida MB va MBBT dan foydalanish yo„llari ko„rsatiladigan
vositalaridir.
MBBTdan ikki gurux shaxslari foydalanadi:
1. Chеkli yoki oddiy foydalanuvchilar;
2. MB administratori;
MB administratorini xizmat doirasiga quyidagi ishlar kiraddi:
a) Prеdmеt sohani tahlili va foydalanuvchilar va axborotni o„rnini
aniqlash;
b) Ma‟lumotlarni tuzilishini loyihalash va ularni takomillashtirish;
c) Qo„yilgan topshiriqlar va ma‟lumotlarni bir butunligini
ta‟minlash;
d) MBni yuklash va yuritish;
e) Ma‟lumotlarni himoya qilish;
f) MBni tiklashni ta‟minlab bеrish;
g) MBga murojaatlarni yiqish va statistik qayta ishlab bеrish;
h) MBga
ko„p
foydalanuvchilar
rеjimida
ishlaganda,
ma‟lumotlarni o„chib kеtishidan ximoya qilish;
i) Tеxnik vositalar nosoz bo„lib ishdan chiqqanda, ma‟lumotlarni
