Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   X.K. Aripov, A.M. Abdullayev, N.B. Alimova, X.X Bustanov, Y.V. Obyedkov, Sh.T. Toshmatov “Elektronika” O’zbekiston Faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti Toshkent- 2012.
   
2. 
   N. Yunusov, I.S. Andreyev, A.M. Abdullayev, X.K. Aripov, Y.O. Inog’omva. “Elektronika bo’yicha asosiy tushuncha va atamalarning o’zbekcha-ruscha-inglizcha izohli lug’ati” – T. TEAI, 1998.
   
3. 
   X.K. Aripov, A.M. Abdullayev, H.B. Alimova “Elektronika o’quv qo’llanma” – T. TATU, 2009.
   
4. 
   H. Nig’matov “Radioelektironika asoslari” O’zbekiston nashriyoti, 1994 yil.
   
5. 
   E.I. Manaev – Osnoviy radioelektironiki, M, “sov, radio” 1985.
   
6. 
   M.T. Turdiyev “Elektronika va elektironika asoslari” o’qituvchi nashriyot –MATBAA ijodiy uyi Toshkent – 2014.
   
7. 
   Karimov A.S, Mirhaydarov M.M “Nazariy elektironika” T., o’qituvchi, 1979.
   
8. 
   Rahimov G. R. Elektrotexnika. T., “0’qituvchi”, 1966.
   
9. 
   Majidov S. Elektrotexnikadan ruscha-o‘zbekcha lug‘atspravochnik. T., “0‘qituvchi“, 1985
   
10. 
    . Karimov A.S., Mirhaydarov M.M. va Elektrotexnika va elektronika asoslari. Texnika oliy o‘quv yurtlarining talabalari uchun darslik.T“0’qituvchi“, 1995.
    
11. 
    www.ziyouz.com kutubxonasi
    
12. 
    www.arxiv.uz
    
13. 
    Rojkova L.D., Kozulin V.S. Stansiya va podstansiyalaming elektr asbob-uskunalari. T., “0’qituvchi“, 1986.
    
14. 
    Karimov A.S. va. “Elektrotexnika va elektronika asoslari“ (Programmalashtirilgan savollar va masalalar to‘plami), T., “ 0’qituvchi“, 1978.
    
15. 
    Qisqacha politexnika lug‘ati. 0’zbek ensiklopediyasi bosh tahririyati. T., „Fan“, 1992.
    

Mis simi va alumin simi tarmoq kesimlari o'lchami mosligidan sabab, ularning diametrlari kesim yuzalari nisbatini aniqlash uchun ishlatiladi.

Quyidagi formuladan foydalanish mumkin:

S = π * r^2

Bu yerda S - kesim yuzasi, r - radius.

Kesim yuzalari nisbatini topish uchun, mis simi va alumin simning diametrlari aniqlanishi kerak. Shunga ko'ra, kesim yuzalari nisbatini topishda turli xil yechimlar mavjud.

1. Kesim yuzasi nisbatini quyidagi formulalar orqali topish mumkin:

S1 / S2 = (r1 / r2)^2

L1 = L2, shuningdek r1 = r = 0.5D1, r2 = r = 0.5D2 (bu yerda D1 va D2 - mis simi va alumin simining diametri).

Shunday qilib,

S1 / S2 = (r1 / r2)^2 = (0.5D1 / 0.5D2)^2 = (D1 / D2)^2

Demak, kesim yuzalari nisbati quyidagicha hosil bo'ladi:

S1 / S2 = (D1 / D2)^2

2. Qiyosiy katta nisbatdan foydalanish:

Kvartir simlarining diametrlari mezonchilik darajalarida o'zgarishi mumkin. Shuning uchun, diametrlari katta bo'lgan sim va kichik bo'lgan materialni teng katta olinadi. Ya'ni:

D1 = a * k, D2 = a

Bu yerda a - kichik diameter, k - ko'paytma.

Shunday qilib,

S1 / S2 = (D1 / D2)^2 = (a * k / a)^2 = k^2

Demak, kesim yuzalari nisbati k^2 ga teng.

3. Hajm nisbatidan foydalanish:

Simlar hajmlari, kesim yuzalari nisbatini aniqlash uchun ham foydalanilishi mumkin. Ya'ni:

V1 / V2 = S1 * L1 / S2 * L2

L1 = L2 = L bo'lgani uchun:

V1 / V2 = S1 / S2 = (D1 / D2)^2

Shunday qilib, kesim yuzalari nisbati yana D1 va D2 diametrlari nisbatiga teng chiqadi.

Mis simi va alumin simi massasi va qayta ishlanishi materialiga qarab aniqlanadi. Alumin shgharida koptoklar o'g'irlik jilovi bilan to'ldirilgan, shunga ko'ra masofaviy o'lchamlarining jihatdan ikkalasi bir hil bo'la olmaydi. Mis simi shunchaki chetki ishlangan barmoli tekislik va boshqa shartlarda ishlab chiqarilishi mumkin. Shunga qaramay, quyidagi zid ishlatish mumkin (estafet sportining boshlang'ich tayyorgarligida malakaviy hisoblash olishda to'g'ri):

m1 / V1 = ρ1, m2 / V2 = ρ2

Bu yerda m - massasi, V - hajmi, ρ - massaviy to'ldirlik.

Aluminum uchun, massaviy to'ldirlik ρ = 2.7 g/cm^3 .

Mis simining ishlab chiqarilishi shartlari ishonchli bo'lmaganidan, undagi material va hajmni to'g'ri aniqlash qiyinchiliklar tugatadi. Mis simning massasi o'lchovlari quyidagicha bajariladi:

- Mis tarmog'i diametri D1 ni o'lchamoqda;

Shunday qilib misning hajmi hosil qilinadi:

V1 = π * D1^2 * L

Mis simining o'lchamlari (L = 40 m , D1 = 1 mm = 0.001 m ) :

V1 = 3.14 * (0.001 m)^2 * 40 m = 1.256 * 10^-4 m^3

Demak:

m1 = V1 * ρ1 = 1.256 * 10^-4 m^3 * 8900 kg/m^3 = 1.11944 kg

Alumin simning massasi mis simining massasidan ko'p bo'lishi kerak, shunda iqtisod nazarbog'ida bo'lsa ham ko'p ekanligi haqiqatdan ham hisobga olinishi mumkin. Mis bilan alumin simmasining uzunligi L ga teng bo'lsa, alumin simning hajmi va massasi quyidagicha hosil qilinadi:

V2 = π * D2^2 * L, m2 = V2 * ρ2 = 2.7 * V2 kg

Kesim yuzalari nisbatining aniqlanishi uchun, mis sim va alumin simning diametrlari katta va kichikligi nisbatida topiladi. Mis tarmog'i diametri D1 = 1 mm = 0.001 m ga, alumin sim tarmog'inigacha teng ekanligi hisobga olinadi.

S1 / S2 = (D1 / D2)^2 = 1

Kesim yuzalari bir hil ekanligi uchun, simlar bir hil massaga ega bo'lishiga to'sqinlik qilinadi:

m2 = m1 / S1 * S2 = m1

Ya'ni, mis sim va alumin simni almashtirish vaqti iqtisodiy bo'lmaydi, shuning uchun iqtisod ko'rsatmalar sizga qulayroq bo'lishi mumkinligini ko'rsatadigan qiymatlardan ko'rinadi. Mis simining massasi m1 = 1.11944 kg bo'lsa, almashtirishning iqtisodiy bo'lmagan ildiziga doir natijalar shunday:

- Alumin simning eni D2 = (m1 / (2.7 * L * π) ) ^ (1 / 3) = 0.8213 mm

Yordamchi (ChatGPT), [07.06.2023 14:07]

Shunga ko'ra, mis simni alumin sim bilan almashtirganda hech qanday iqtisodiy bo'lmaydi.