25
40—200 mm qalinlikdagi birikmalarni bir o‘tishda
payvandlash mumkin. Ensiz
va chuqur qilib eritib pay-
vandlangani uchun elektron-nurli payvandlashda energiya
sarfi yoyli payvandlashdan 10—15 marotaba kamdir. Kam
issiqlik kiritilishi esa mahsulotning deformatsiyalanishini
ancha kamaytiradi.
1.9. Kontaktli payvandlash
Bu usulda payvandlash
payvandlanayotgan detal-
larning kontaktlashadigan joyidan elektr toki o‘tayotganda
ajralib chiqadigan issiqlik ta’sirida birikadigan joylarning
qizishi va erishidan iboratdir. Shu joyga siquvchi kuch
bilan ta’sir etilsa, payvand birikma hosil bo‘ladi. Payvand
birikmaning
shakliga qarab nuqtali, chokli, uchma-uch,
relyefli, chokli-uchma-uch kontaktli payvandlashlar bir-
biridan farq qiladi. Nuqtali payvandlash o‘z navbatida
bir, ikki va ko‘p nuqtali payvandlashga bo‘linadi. Uch-
ma-uch payvandlash jarayoni o‘tish
xarakteriga qarab
uzlukli va uzluksiz eritib payvandlashga hamda qarshilik
yordamida payvandlashga bo‘linadi.
Kontaktli payvandlashni o‘zgarmas, o‘zgaruvchan
va pulslanuvchi tok bilan bajarish mumkin. Bu usul
energiya manbayining turiga ko‘ra kondensatorli,
magnit
maydonida to‘plangan energiya yordamida va motor-
generator sistemasida bajariladigan payvandlashga bo‘li-
nadi. Nuqtali payvandlashning sxemasi 19- rasmda
keltirilgan. Elektrodlar
1, 4 orasiga payvandlanayotgan
19- rasm. Nuqtali
payvandlash sxemasi.
4
3
2
1
U
1
Ð
Ð
I
S
, U
S
detallar
2, 3 o‘rnatiladi. Elek-
trodlar
1, 4 ga
transformator
orqali
U kuchlanish beriladi. Bu
qurilmaning asosiy ko‘rsat-
kichlari quyidagicha: payvand-
lash toki
I
S
= 1–100 kA; yoy-
ning kuchlanishi
U
S
= 0,5–10 V;
payvandlash vaqti
t
S
= 0,04–2 s;
yuklanish
P = 500–10000 N.
26
Payvandlash ishlaridan oldin detal har xil ifloslik-
lardan, oksidlardan, yog‘lardan, bo‘yoqlardan
yaxshi-
lab tozalanadi va yuza iloji boricha silliq holatga keltiri-
ladi. Detallarni yog‘sizlantirish uchun trixloretilen, mul-
tonlarni qo‘llash mumkin. Oksid pardalarini mexanik
usulda po‘lat cho‘tkalar,
kvars qumi yordamida; kimyo-
viy usulda esa oltingugurt, fosfor kislotalari bilan to-
zalash mumkin.
Nuqtali payvandlashda mahsulot
qalinligining nisbati
3:1 bo‘lishi kerak. Boshqa hollarda ikki nuqtali payvand-
lash qo‘llaniladi (20-rasm). Nuqtali payvandlashda mah-
sulot materiali va o‘lchamiga qarab payvandlash tokini,
payvandlash vaqtini, yuklanishni tanlab olinadi. Pay-
vandlashning bu usuli
mikrominiaturali texnikada, elek-
trotexnikada, elektronikada keng qo‘llaniladi.
Relyefli payvandlash qalinligi 0,5—5 mm bo‘lgan
materiallarni biriktirish uchun qo‘llaniladi (21-rasm).
Elektrodlar
1, 4 orasiga payvandlanayotgan detallar
2,
