bilan
investisiyalar hajmi
kamayishini
kuzatishimiz
mumkin.
Chunki investorlar uchun qarz baxosi ortib, ular ko'rsatadigan
foyda normasini pasaytirib qo 'y ad i.
Avtonom inveslisiyalarning grafigi quyidagicha:
4 -ch izm a. A v to n o m
in v e stisiy a la r grafigi
Avtonom invcstisiya funksiyasi quyidagi ko'rinishga ega: I = e
- d R .
Bu yerda: I — avtonom invcstisiya xarajatlari;
e — foiz stavkasi 0 ga teng bo'lgandagi investisiya xarajatlarining
maksimal hajmi. U tashqi iqtisodiy omillar — yer, foydali qazilma
boyliklari va boshqalar bilan belgilanadi;
R — real foiz stavkasi;
d — investisiyalarning real foiz stavkasi dinamikasi o'z garishga
ta'sirchanligini miqdoriy belgilovchi empirik koeffisient.
Grallkdan s nuqtasi shuni bildiradiki,
banklar nolga teng foiz
stavkasi bilan kredit berganlarida ham mamlakatdagi boshqa resurs-
lari miqdorining cheklanganligi tufayli investisiya xarajatlari m a ’Ium
m iqdor bilan chegaralanadi.
Investisiyalar dinamikasini belgilovchi eng muhim omillardan biri
bo'lib kutilayotgan s o f foyda normasi hisoblanadi. Agar real foiz
stavkasi
bilan
investisiya
xarajatlari
miqdori
o'rtasida teskari
bog'liqlik bo'lsa, kutilayotgan so f foyda normasi (KSFN ) dinamikasi
bilan investisiya xarajatlari o'rtasida to 'g 'r i bog'liqlik bor.
Agarda kutilayotgan foyda me'yori foiz stavkasidan yuqori bo'lsa,
inveslisiyalash foydali va aksincha, foiz
stavkasi kutilayotgan foyda
miqdoridan yuqori bo'lsa, investisiyalash foydali bo'lmay qoladi.
Misol uchun. zavodga 100000 so 'm lik yangi stanok sotib olindi.
Yangi stanokni qo'llashdan zavod 10.000 so 'm s o f foyda olgan
bo'lsin. S o f foyda normasi quyidagicha aniqlanadi:
S F n = 10000 / 100000 x 100 - 10%.
1X4
Investisiya xarajatlari foyda keltirishini aniqlashda nominal foiz
stavkasi emas, balki real foiz stavkasi hisobga olinadi. Real foiz
stavka
narxlar
darajasining o'z garishini
aks
ettirib,
nominal
stavkadan inflyatsiya darajasi ayirmasi ko'rinishida aniqlanadi.
Masalan. nominal foiz stavkasi 16% ga teng bo’lsa, inflyatsiya
darajasi yiliga 12% ni tashkil etsa, unda real foiz. stavkasi 4 foizini
( 1 6 % -12%) tashkil etadi.
Investisiya
xarajatlari
dinamikasiga
ta ’sir
etuvchi
boshqa
omillarga quyidagilar kiradi:
1. Soliqqa tortish darajasi;
2. Ishlab chiqarish texnologiyalaridagi o'zgarishlar;
3. Mavjud bo'lgan asosiy kapital miqdori;
4. Investorlaming kutishi;
5. Yalpi daromadlarning o'zgarishi.
Soliqqa
tortish
darajasining
pasayishi
hamda
yangi
texnologiyalarning paydo bo'lishi kutilayotgan sof foyda normasining
(real foiz stavkasi o 'zgarm agan sharoitda ham) ko'payishga olib
keladi. Bu esa investisiya xarajatlarining ortishiga olib keladi.
4.
J a m g ‘a rish -in v e stisiy a ay n iy a ti
Investisiyalar miqdori mamlakatdagi ja m g 'a rm a la r miqdoriga
borliq bo'ladi, Bu ikki ko'rsatkich o'rtasidagi
tenglikka erishish
makroiqtisodiy barqarorlikka erishishning muhim shartidir.
Agarda, milliy iqtisodiyot tashqi dunyo bilan hech qanday
aloqaga ega emas (Xn=0) va davlatning iqtisodiyotga aralashuvi
nolga teng (G=0), deb faraz qilinsa, unda yalpi milliy mahsulot
ko'rsatkichi (Y aM M ) orqali ifodalangan ishlab chiqarish hajmi
ixtiyoridagi darom adga (ID) teng bo'ladi. Y a ’ni:
Y a M M = ID = С + S, a y n i p a y t d a Y a M M = С + I
Bu yerda makroiqtisodiyayniyat quyidagi ko'rinishga egabo'ladi:
С + I = С + S y o k i
I = S
Ushbu
ayniyatdan
ko'rinib
turibdiki.
uy
xo'jaliklarining
ja m g 'a ris h g a bo'lgan istaklari tadbirkorlikning
qancha miqdorda
investisiyalash xohishlariga mos tushsa, unda daromadlar hajmi (C+S)
va
yalpi
xarajatlar
(C+I)
hajm iga
tengligiga
yoki
ishlab
c hiqarishning m uvozanat darajasiga erishish m u m k in 1.
1 P r i n c i p l e s o f I ' c o n o m i c s . 6 T; d i t i o n . N . G r e g o r y M a n k i w . I S B N 13: 9 7 8 - 0 -
5 3 8 - 4 5 3 0 5 - 9 . l ) S A . 2 0 1 2 . C e n g a g e L e a r n i n g . P a g e 5 63 .
190
Demak,
iqtisodiyotdagi
investisiya
xarajatlari
nafaqat
ichki
jam garm alar hisobiga. balki tashqi dunyo jam g 'arm alari xisobiga ham
amalga oshirilishi mumkin. M amlakatda investorlar kat’olatlangan
yuqori foyda olishi uchun yaratilgan shart-sharoitlar xorijiy investorlar
oqimining o'sishiga olib keluvchi muhim shartlardan biridir.
Keynschilar flkriga ko'ra, S = I ayniyatga bozor mexanizmlari
vositasida
tasodifan
erishiladi,
xolos.
Chunki
investorlar
va
jam g 'aru v ch ilarn n ig rejalari o 'z a ro mos kelavermaydi. Shu tufayli
davlat to 'g 'ri iqtisodiy siyosat yurgizib makroiqtisodiy barqarorlikni
ta'm inlashi shart.
■S'.
/
5 -ch izm a. K eyns m o d e lid a j a m g ‘a r is h
va investitsiya
Download
