GLOSSARIY
A ta m a -
nin g
o‘z b e k
tilida
n o m la
n ishi
A t a m a n i n g
ingliz
tilida
n o m la n is h i
A t a m a n i n g
ru s tilida
n o m la n is h i
A t a m a n i n g m a ’nosi
1.
Iste 'mol
Consump
tion
Потреб
ления
YalM
tarkibida
eng
katta
ulushga ega b o i g a n kompo-
ncntdir. Shuningdck, rivojlan-
gan mamlakatlarda iste'mol
xarajatlari ixtiyoridagi daro
madning 90
foizdan ortiq
qismini
tashkil
etadi.
Shu
tufayli xam iste’mol xarajtit-
lariga ta’sir
etuvchi omillartii,
uning o'z garish qonuniy^t-
larini o'rganish muhim
axamiyatga ega.
2.
Jam g'ar
ma
Savings
Сбереж е
ния
Uy
xo‘jaliklari
ixtiyoridagi
daromadning iste’mol qilin-
masdan qolgan qismi
3.
Investi
siya
Investm ent
И нвест и
ция
yangi
korxonalar
qurish.
uzoq muddat xizmat ko't'Sa-
tuvchi
mashina va asbob-
uskunalarni
yakuniy
sotib
olishga
hamda
shu
bilan
bog'Iiq bo'lgan aylanma kapi-
talning o'z g arish ig a
ketgan
xarajatlardir.
4.
Iste 'mol-
o'rtacha
moyillik
average
propensity
to consume
Средняя
склон
ность к
потреб
лению
ixtiyoridagi
daromaddagi
iste’mol xarajatlarining ulushi
tushuniladi, y a ’ni:
АГС=±
• 100
Dl
195
5.
Ju mg
‘
ar-
maga
о ‘rtaeha
moyillik.
Средняя
склон
ность к
сбереж е
нию
Ixtiyordagi
daromaddagi
average
propensity
to save
j a m g ’arish nlushini jamgarish-
gao'rtacha
moyillik
deb
ataladi. y a ’ni:
APS = 4 • 100
14
6.
Iste ’mol-
chegara
langan
moyillik
marginal
propensity
to consume
Пределыt
ая склон
ность к
потреб
лению
Iste'moldagi
o ’zgarishlarning
shu o ’zgarishni keltirib chiqar-
gan iste'mol daromad o ’zga-
rishdagi
ulushi
iste'molga
chegaralangan
moyillik
deyiladi.
i
i r e
‘v
(
( ; l ioo
A l)l
/1/,
Dl
,
7.
Jam g'a
rishga
о
‘
rtaeha
moyillik
m arginal
propensity
to save
Предель
ная склон
ность к
сбереж е
нию
Jam g’arishdagi
o ’zgarishning
iste’mol
daromad
o ’zga-
rishdagi ulushi j a m g ’arishga
chegaralangan
moyillik
deyiladi.
Y a’ni:
u rs
-S
'
S' 1 loo
ADI
1)1
8.
Tasarruf-
dagi
darom ad
Disposable
income, DJ
Распол ага
емый доход
shaxsiy daromaddan fuqorolar
tomonidan
to ’lanadigan
barcha i ndiv id nal soliqlarni
ayirish orqali hosil qilinadi.
14 - M AVZU: IQ T ISO D IY O T N IN G S IK L L I
R IV O JL A N IS H I
M avzuning o'quv maqsadi:
Talabalarda iqtisodiy sikl tushunchusi, davriy tebranishlarning
tin lari, о 'rla muddatli sikl, о 'rta muddatli siklning bosqichlari
xususiyatlari haqida bilim va ко 'nikmalarni shakllanlirislidan iborat.
Tusltunchalar va tayanch iboralar
Iqtisodiy sikl, ekzogen nazariyalar, endogen nazarivalar, qisqa
muddatli sikl, о 'rla muddalli sikl, uzoq muddatli sikl, inqiroz,
depressiva. jonlanish, vuksa/ish. protsiklik o'zgaruvchilar. antisiklik
о 'zguruvchilar, asiklik о 'zguruvchilur
I 46
Asosiy savoUar
1. Iqtisodiy sikl tushunchasi.
2. Davriy tebranishlarning turlari
3. O 'rta niuddatli sikl.
4. 0 ‘rta muddatli siklning bosqichlari (fazalari)
Bugungi dunyo iqtisodiy sikllarga
xuddi qadim gi m isrliklar
Nil daryosining toshqinlariga q a r a g a n d e k q araydi. Hodisa davriy
t a k ro r la n ib turadi. U h a m m a uchun ulkan a h a m iy a t k asb e ta d i.
Biroq uning sa b a b la ri n o m a ’lum.
Jon Beyts Klark, amerikalik iqtisodchi
Afsuski. jam iyatning iqtisodiy taraqqiyot tarixi iqtisodiyotning hech
qachon tekis va silliq y o ‘l bilan, o lg 'a rivojlanish yo'lidan
ketmaganligini yaqqol namoyon etmoqda. Bu tarix o 'z in in g turli
bosqichlarda iqtisodiy k o n 'yunkturaning bir-birini davriy ravishda
almashtirib turgan va almashtirib kelayotgan tanazzul yoki yuksalishni
boshidan kechirib keldi. Bu o ’zgarishlar
makroiqtisodiy heqarorlik
yoki
bozor iqtisodiyoti rivqj/anishining davriy ligi
deb ataladi1.
Takror
ishlab chiqarish inqirozlari, y a ’ni siklik tebranishlarni
vujudga keltiruvchi t o ’lovga layoqatli talabning yo'q ligi XIX asrning
boshidan buyon muntazam hodisaga aylanib bormoqda. Angliyada
1825 yilda yuz beran inqiroz birinchi mahalliy inqiroz deb, 1857 yilgi
inqiroz esa birinchi jah o n inqirozi deb nonilanmoqda.
Jahon
iqtisodiyotini m a ’lum bir davriylik bilan larzaga solib kelayotgan
inqirozlar tarixi ana shundan boshlanadi.
1857-yildagi birinchi jah on inqirozi davrida AQShdu
Seaman Jamg 'arma bankidagi to'polonlar
1 P r i n c i p l e s o f E c o n o m i c s . 6 E d it i o n . N . ( i r e y o r y M a n k i w . I S B N 1» l)7S-U-
5 3 8 - 4 5 3 0 5 - 9 . I ISA . 2 0 1 2 . С e n g a g e I . e a r n i n g . P a g e 7 2 0 .
197
Tabiiyki,
inqirozlar nazariyotchi
iqtisodchilarning e ’tiborini
o 'z ig a jalb qiladi. Turli davrlarda siklik tebranishlar ustida Sismondi.
Marks, Juglyar, Shumpeter, Kondratev kabi buyuk iqtisodchilar
tadqiqotlari olib bordilar.
Hukumatning amaliy faoliyat sohasidagi
vazifasi har doim siklik
tebranishlarni tartibga solish, silliqlash bo'lgan va shunday bo'lib
kelmoqda. Biroq, buni qanday usul va vositalari yordamida amalga
oshirish mumkinligini
ko'rib chiqishdan
avval iqtisodiy siklning o 'z
xarakteristikasi. uning turlari va xususiyatlari ustida to'xtalib o'tishlozim.
1.
Iqtisodiy sikl tushunchasi
Download
