25
- Gazlamalarni olinishi texnologiyasi.
- Tolalarni yigirish jarayonilari va ishlatiladigan jihozlar.
- To`kuvchilik ishlab chiqarish. To`kuvchilik dastgohlari.
- Gazlamalarni pardozlash, sifat va sonini belgilash. DST-161-86
«Maxsulot sifatini aniqlash».
- Gazlamalarning xossalari.
- Gazlamalar assortimenti.
- Kimyoviy tolali gazlamalar va ularning xususiyatlari.
- Noto`qima gazlamalar, tolaviy tarkiblari va xossalari.
- Issiqlik tutuvchi materiallar, tabiiy va sun`iy mo`ynalar.
- Kiyim furnituralari va bezak beruvchi materiallar.
Tikuvchilik materiallarini tozalash va saqlash.
O`quvchi oladigan bilimlar
- Tolalarning tasnifi va ular tarkibini bilish uchun sinab ko`rish usullari.
- Kimyoviy tolalarni olinishi, ularni sinab ko`rish va xossalari.
- Paxtani titish, piltalash, yigirish va tandalash jarayonlari. To`qish
jarayoniga dastgohni tayyorlash.
- To`quvchilik stanoklari, tuqish jarayonida hosil bo`ladigan nuqsonlar va
ularni bartaraf etish.
- Gazlamalarni savdo va tikuv korxonalariga chiqarilishi. Matolarni bir-
biridan farqi.
- Gazlamalarni pardozlash va sifat sonini belgilash. DST-161-86
«Maxsulot sifatini aniqlash».
- Gazlamalar assortimenti va ularni ishlatish.
- Kimyoviy tolali gazlamalar, ularni olinishi, xususiyatlarini aniqlash.
26
- Noto`qima matolar ishlab chiqarish jarayoni. Noto`qima matolarni tikuv
ishlab chiqarish sohasida ishlatilishi.
- Issiqlik tutuvchi materiallar, ularni olinishi va texnik ko`rsatkichlari.
- Kiyim furnituralari turlari va ishlatilishi.
- Gazlamalarni tozalash va saqlash. DST-7000-80 «Tayyor maxsulotlarni
yorliqlash, taxlash va saqlash».
Gazlama
namunasining
g’ijimlanishini
qo’lda
sinab
ko’rishda
g’ijimlanuvchanlik darajasiga qarab unga juda g’ijimlanadigan, g’ijimlanadigan,
kam g’ijimlanadigan, g’ijimlanmaydigan gazlama deb baho beriladi.
Gazlamaning zichligi
Gazlamaning zichligi uning uzunlik birligida, odatda 10 sm ga to`g`ri keladigan iplar
soni bilan belgilanadi. Gazlamaning zichligi bir-biridan farq qiladi, hamda har doim ular
alohida-alohida aniqlanadi. Agar gazlamaning tanda va arqoq bo`yicha zichligi bir xil bo`lsa,
bunday gazlama zichligi bir tekis gazlama deyiladi. Agar gazlamaning tanda va arqoq
bo`yicha zichligi har xil bo`lsa, bunday gazlama zichligi notekis gazlama deyiladi.
Gazlamaning haqiqiy, maksimal va nisbiy zichligi bo`lishi mumkin.
Gazlamaning haqiqiy zichligi 10 sm gazlamaga to`g`ri keladigan haqiqiy iplar soni bilan
belgilanadi. Bunday zichlik iplarni to`quvchilik lupasi yordamida sanash yoki 5x5 sm li
namunadan iplarni sug`urib olish yo`li bilan aniqlanadi. Iplar sug`urib olingandan so`ng
tanda iplarni soni alohida, arqoq iplarni soni alohida sanaladi. Har qaysi natijani alohida-
alohida ikkiga ko`paytirib tanda bo`yicha haqiqiy zichlik ko`rsatkichlari topiladi. Haqiqiy
zichlik kalava ip (ip) ning yo`g`onligiga bog`liq bo`ladi, u gazlamaning kalava ip bilan
to`lganlik darajasi, iplar orasidagi masofa haqida tasavvur bermaydi. Masalan, drapning
haqiqiy zichligi 160, markizetning haqiqiy zichligi 730.
Har doim nisbiy zichlik tanda uchun alohida, arqoq uchun alohida hisoblanadi.
Ba`zi gazlamalarning tanda bo`yicha ham, arqoq bo`yicha ham nisbiy zichligi 100 %
dan yuqori bo`lsa, iplar qisiladi yoki vertikal bo`yicha suriladi. Nisbiy zichlikni ifodalovchi
raqam gazlamaning iplar bilan to`lganlik darajasi haqida tasavvur olishga va gazlamalarning
zichligini taqqoslab ko`rishga imkon beradi.
27
Ba`zi gazlamalarning tanda bo`yicha ham, arqoq bo`yicha ham nisbiy zichligi 100 %
dan yuqori bo`ladi. Nisbiy zichligi yuqori bo`lgan gazlamalarni tikish qiyin, chunki tikish
paytida igna iplarni uzib yuborishi mumkin. Bunday gazlamalarni dazmollash ham qiyin.
Masalan, sof jun gabardinning tanda bo`yicha nisbiy zichligi 140 % gacha bo`lishi mumkin.
Shuning uchun gabardinni tikish va dazmollash ancha qiyin. Nisbiy zichligi oshib ketsa,
gazlama qattiqlashadi, og`irlashadi, uzilish va ishqalanishga chidamliligi ortadi,
qayishqoqligi, chang o`tkazmasligi kuchayadi, havo o`tkazuvchanligi yomonlashadi Masalan,
chang o`tkazmaydigan moleskinlarning arqoq bo`yi va nisbiy zichligi 140 %.
Nisbiy zichligi kichik bo`lgan gazlamalaryengil bo`ladi, havoni, bug`ni yaxshi o`tkazadi,
lekin siyrak bo`ladi. Ulardan tikilgan buyumlarning choklari puxta bo`lmaydi. Bunday
gazlamalar har tomonga osongina cho`ziladi hamda bichish va tikish paytida qiyshayib
ketadi.
