18
tizimi faoliyati va nafas olish a’zolarining yaxshilanishiga samarali ta’siri
ko‘rsatadi.
Tadqiqotda qatnashgan 624 o‘quvchidan tajriba guruhidagi 311 nafarida
tavsiya etilayotgan metodika bo‘yicha Sport turizmlari
tadbirlarida ekologik
madaniyatni
rivojlantirish
jarayonida,
“ijobiy (eko)ko‘chirish”dan keng
foydalanildi. Shu bilan birga “ijobiy ko‘chirish” asosida o‘rgatishning ma’lum
izchillikda bo‘lishi belgilandi va sport turizmlari tanlandi. Tadqiqotda salbiy
samara bilan ekoko‘chish ehtimol bo‘lishi e’tiborga olindi.
Sport turizmlari tadbirlarida ekologik xarakterdagi o‘yinlardan foydalanishni
optimal ravishda loyihalash ko‘p jihatdan o‘quvchilarda mustahkam iroda va
insoniylik fazilatlarini tarkib toptirishga zamin yaratadi.
Bu natijalarning ekosamaradorligini aniqlash uchun mezonlarni qo‘llashda
ahamiyatlilik darajasi olingan tanlanmalar ob’yektlarining xossalari bir-birlaridan
qanchalik farq qilishiga qarab tanlandi. Bu farqlar o‘quvchilar harakat malakasini,
turizm texnikasini, ekologik madaniyat darajasining
turlichaligi va bir qator
omillar (atrof-muhit ekotarbiya, irsiyat, ekomadaniyat, ekoong, ekoma’naviyat,
yosh xususiyatlari, quvvati, xarakteri, jinsi va boshqalar)ga bog‘liqligi bilan
belgilanadi. Shuning uchun tanlanmalarni tashkil qilganimizda bu omillar e’tiborga
olindi.
Tadqiqot ishlari samaradorligini oshirish
uchun olingan tanlanmalar,
ob’yektlarning dastlabki xususiyat va xossalarining imkoni boricha bir xilligiga
erishildi. Bunga tanlanmalarni, masalan, bir xil sinf o‘quvchilaridan iborat qilib
tuzish orqali erishildi. Tajriba-sinovlar 6 ta umumiy o‘rta ta’lim maktablaridagi
7-9 sinf o‘quvchilari tomonidan harakat malakasi va sport turizmi texnikasiga ega
bo‘lganlik, shuningdek mustahkam iroda, atrof-muhitga
ongli munosabatda
yondashishga oid madaniyat, etika, insoniylik fazilatlarni o‘zlashtirish
ko‘rsatkichlari keltirilgan.
Tajriba-sinov ishlarining yakunlari yuqori, o‘rta, past baholash mezonlari
bo‘yicha kuzatildi. Tajriba boshida amaldagi o‘quv dasturlari bo‘yicha tadbirlar
olib borilganda natijalar ko‘rsatkichi sezilarli farq qilmagan bo‘lsa, tajriba oxiriga
kelib, tajriba guruhida ijobiy natijalarga erishildi.
Yuqoridagi mezonlar samaradorlik koeffitsienti yordamida asoslangan bo‘lib,
ularning mohiyati ko‘rib chiqilayotgan vaziyatda birdan oshib ketgan, bu esa joriy
etilayotgan o‘quv yo‘nalishlarining zamonaviylariga nisbatan samaradorligini yana
bir bor tasdiqlaydi.
Tajriba-sinov ishlari, ta’kidlanganidek Namangan viloyati, Farg‘ona viloyati,
Andijon viloyati maktablarida olib borildi.
Tadqiqotning samaradorligini ob’yektiv baholash maqsadida nazorat sinfi
uchun ham respondentlar tasodifiy tanlash yo‘li bilan jalb etildi.
Tajriba so‘nggida olingan yakuniy miqdor ko‘rsatkichlari 1-,2-,3-jadvallarda
keltirib o‘tilgan (qarang 1-jadval).
