Polietilen ishlab chiqarish jarayoni material balansi jadvali.
Kirish
|
Chiqish
|
nomi
|
Miqdori (t)
|
Nomi
|
Miqdori (t)
|
1. etilen
2. buten-1
|
129942
6000
|
1.Polietilen
2.Polimerlashda polimerga aylanmay yo’qoladigan monomerlar
3. Elashda kattaligi to’g’ri kelmagan granulalar
4.Granulaga qirqilayotganda hosil bo’ladigan polietilen 5.Ekstruder tirqishidan chiqayotgan polietilen
6.Siklogeksanda erigan past molekula massali polietilen
7.Past molekulali polietilen
8.Faolsizlantirilgan katalizator qoldiqlari bilan chiqib ketayotgan polietilen
|
125000
6798 (qaytmas)
382.3 (qaytar)
297 (qaytar)
849 (qaytar)
236.3 (qaytar)
2324.6 (qaytmas)
54.8 (qaytmas)
|
Jami
|
135 942
|
Jami
|
135 942
|
Bajardi
|
|
|
|
5320400-KTKL
|
Varoq
|
Rahbar
|
|
|
|
Yu.M.B.I.Ch.T
|
|
Maslahatchi
|
|
|
|
|
|
Buten -1 va polietilen ishlab chiqarishning umumiy material balansi jadvali.
Kirish
|
Chiqish
|
nomi
|
Miqdori
|
Nomi
|
Miqdori
|
1. Buten -1 olish uchun etilen
2. Polimerlanishga olingan etilen
|
7058 t.
129 942
|
1.Polietilen
2.buten -1 olishda qaytmas yo’qotiladigan etilen
3.Polietilen ishlab chiqarishda hosil bo’lgan qaytar chiqindilar
4.Polietilen ishlab chiqarishdagi qaytmas yo’qotishlar
|
125000
1058
1764.6
9177.4
|
Jami
|
137000
|
Jami
|
137000
|
Turli markali polietilen ishlab chiqarishda qo’shimchalar (antioksidantlar, sirg’anish agentlari, antiadgezivlar va x.k.) texnologik jarayonni turli bosqichlarida polietilen tarkibiga qo’shiladilar. Qo’shimchalarni qaysi bosqichda qo’shilishiga qarab, shu bosqichdan boshlab ularni harajati va yo’qotilishi material balans tarkibiga kiritilishi shart.Undan tashqari material balans tarkibiga polimerlanishda qatnashayotgan katalizator kompleksini tashkil etuvchi moddalar, katalizatorlarni faolsizlantiruvchi moddalar, erituvchi sifatida ishlatilayotgan tsiklogeksanlarni ishlatilayotgan miqdori va ularni yo’qotish miqdorlari ham kiritilishi kerak.
Bajardi
|
|
|
|
5320400-KTKL
|
Varoq
|
Rahbar
|
|
|
|
Yu.M.B.I.Ch.T
|
|
Maslahatchi
|
|
|
|
|
|
Atrof-muhit va mehnat muxofazasi
Shamol yo’nalishi bo’yicha SNIP-2.01.01.93ga asosan korxonani joylashtirish:Shamol tezligi bo’yicha sharqdan g’arbga va va g’arbiy – shimoliy tomonga yo’nalgan bo’lib o’rtacha yillik 1-3,4m/sek ni tashkil qiladi . Shamol tezligi may,avgust oylarida intensivlashib,tezlashib 7-12,5m/sek gacha yetadi va chang miqdorini 34m/sek gacha bo’lishiga olib keladi.Korxona Qashqadaryo viloyati G’uzor tumanida shamol yo’nalishini xisobga olib SNIP-2.01.93 asosida loyixalash ko’zda tutilgan.
Ushbu loyixada qo’llaanayotgan texnologiya uzluksiz bo’lib bu uzluksizlikni taminlash maqsadida korxonada saqlovchi bunkerlar, kalonnalar A/B shaklida juft- juft qilib o’rnatilgan. Ya’ni A xolatdagi apparat ishlab turgan vaqt B xolatdagi apparat turg’un xolatda bo’ladi yoki aksincha. Mazkur texnologik jarayon iqlimning o‘zgaruvchanligi , havo haroratining bir muncha yuqoriligi , ya’ni bu hududning cho‘l zonasiga tegishliligi va yana ko‘plab boshqa omillarga qarab tanlangan . Korxonada texnologik jarayon yuqori harorat va bosimda ishlaydi va , albatta , bu ko‘rsatgichlarni nazorat qilish tizimi ham amal qiladi . Korxonada asbob – uskunalar ham shunga mos ravishda GOST 12.2.03.91 , QMQ-3-05-05-98 ga asosan zichligi yuqori, turli ta’sirlarga chidamli materiallardan yasalgan mustahkam hamda germetikligi tekshirilib tanlangan . Qizib ketishi mumkin bo‘lgan yuzalarni past harorat darajasida ushlab turadigan va xuddi shunday bosimni rostlaydigan moslamalar ham mavjud . Uskunalar maxsus himoya to‘siqlari bilan qoplangan
SanPIN-0120-01 va SanPIN-122-01 ga asosan asbob uskunalarni joylashtirish: Shovkin va tebranish xosil kiluvchi asbob-uskunalar aloxida xoanlarda joylashtirilishi, shovkin yutuvchi materiallar bilan tusilishi, tebranish beruvchi asbob-uskunalarni ostiga amartizatorlar kuyilishi xisobga olinadi. Shu bilan birga asbob-uskunalarni vaktida ta’mirlash statik va dinamik sinovlardan utkazish, labaratoriya usullari bilan shovkin darajasini ulchab turib uning miqdorini, darajasini 80 db dan oshik ketmasligini nazarda tutish kerak.
Texnolgik jarayonni xavfsizligini ta’minlash, ish unumdorligini oshirish, ishchilar sogligini saklash, jaroxat va baxtsiz xodisalarni oldini olishda, joylarni tugri va yetarli yoritish katta axamiyatga ega. Shu tufayli ushbu ishlab chiqarish korxonasida quyidagi yoritish turlari xisobga olingan: Tabiiy, sun’iy aralashma avariya uchun muljallangan yoritilganlikdir. Tabiiy gaz yoritilganlik koefitsenti SNIP-2-01-05-98 asosida IV razryad uchun 1,5-2 %. Toza va ish kiyim uchun garderoblar bilan jixozlanishi, ularning ulchami 175x65x65sm bulib soni 1-smena uchun ya’ni ushbu loyixa uchun o’rtacha 40 taga teng bo’lishi xisobga olingan.
Ushbu ishlab chiqarish xonasi elektr tokiga nisbatan yuqori xavfli binolar tarkibiga kiradi.(1747-76) shunga asosan elektr asbob-uskunalari ustiga koplangan maxsus sun’iy yoritgichlar sifatida yonish va portlashga bardosh beradigan b3 G-100,B3 G-300 yoritgichlar projektorlarni ishlatilishi tavsiya etiladi. Avariya xolatini xisobga olib asosiy ish joylarda evakuatsiya qilish maksadida sex uchun muljallangan yoritilganlikni 10 % miqdorida akkumlyator orkali ishlaydigan 0,3 – 0,5 lk kuchga ega yoritgichlar urnatilishi xisobga olinadi.
Ishlab chiqarish xonalarida xavo muxitini mo‘tadil sharoitda ushlab turish uchun toza xavo kirish–chiqarish ventilyatsiyalari xizmat qiladi. SanPIN-0058-96 ga asosan shamollatish, isitish, sovutish uchun maxsus qurilmalar o’rnatish rejalashtirilgan.
Ishlab chiqarish xonalarni maksimal mexanizatsiyalashtirilishi va avtomatlashtirilishi elektr tokiga nisbatan befark bulmaslikni, xavfsizlik chora- tadbilarni amalga oshirish xayot talabidir. Elektrdan shikastlanishini oldini olish va ogoxlantirishda yerga ulanuvchi ximoya simlarini joylashtirilishi kata axamiyatga ega. Bunday ximoya turi elektr apparatlari uskunalarini, reaktorlarini elktr o’tkazadigan pulat kuvurlar simlarini, metal sim yoki plastinka orkali yerga boglash bilan amalga oshirishi kuzda tutiladi.
Barcha quvurlar, kompressorlar, yengil alangalanuvchi suyuqliklarni haydash nasoslari, texnologik jihozlar (idishlar, issiqlik almashinuv apparatlari, bunkerlar, klassifiqatorlar, filtrlar va x.k.) yerga o‘tkazib yuborish moslamalari bilan jihozlangan bo‘lishi kerak. Shuningdek ventilyatsion (shamollatish) uskunalar va ularning havo tortuvchilari ham yerga o‘tkazib yuborish moslamalariga ega bo‘lishi kerak. Zaryadlarning oqish jarayoni jixoz tayyorlangan material va qayta ishlanayotgan moddalarning muxiti, elektrik xossalariga boglik. Xajmiy elektr qarshiligi 105 om·m dan yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘lgan modda va materiallar qayta ishlash va tashish jarayonida statistik elektr zaryadlari to‘plash qobiliyatiga egalar.
Uglevodorod kondensati va tabiiy gaz qabul qilib ishlaydigan reaksiya va resikl qurilmalari uchun statistik elektr o‘ta xavflidir, chunki u yong‘in va portlashga olib kelishi mumkin. Yengil yonuvchan suyuqlik tashuvchi barcha quvurlar, kompressorlar, nasoslar, texnologik apparatlar (reaktorlar, kolonnalar, idishlar, issiqlik almashinuv jixozlari, bunker, filtr va x.z.) statik elektr zaryadini yerga o‘tkazib yuboruvchi moslamalar bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak. Shuningdek yerga o‘tkazib yuboruvchi moslamalar bilan ventilyatsiya uskunalari va ularning xavo o‘tkazish qismlari ta’minlanadi.
Qurilmalarda xavfsiz ishlashni ta’minlash uchun ishchilarga quyidagi shaxsiy ximoyalash anjomlari beriladi:
1. Maxsus kiyim: a) Brezent kostyum; b) L – 1 respiratori (apparat ichini tozalash uchun); v) katalizatorlar bilan ishlaganda kiyiladigan ximoyalanish kiyimi: - katalizator bilan ishlash kostyumi; - kemtyuji (kombinezon, qo‘lqop, ustki kostyum, kopyushondan iborat); - balandligi 15 dyuym (38 sm) bo‘lgan rezina saqlash etigi; g) sokatalizatorlar bilan ishlashda talab qilinadi: - shim uchun pasti alyuminlangan yechiluvchan qism; - alyuminlangan ishchi xalat; - alyuminlangan kopyushon; - kafti saqlangan alyuminlangan qo‘lqop. 2. Maxsus oyoq kiyim: rezina tagli charm botinka. 3. Qo‘lni saqlash anjomi: brezent qo‘lqop. 4. Boshni saqlash anjomi: ichki qismi bo‘lgan saqlash kaskasi. 5. Ko‘zni saqlash anjomi: saqlovchi ko‘zoynak. 6. Nafas olish organlarini saqlash anjomlari: a) changga qarshi respirator; b) BKF, U, M rusumli filtrlovchi protivogazlar; v) PSh – 1 va PSh – 2 rusumli shlangli protivogazlar; g) ASV – 2 rusumli saqlovchi apparat. 7. Saqlovchi anjomlar: saqlovchi belbog‘. Korxonada sanitar maishiy xonalarni SNIP-2.08.12.98ga asosan loyixalanishi: Yopik ishlab chiqarish xonalarida normal normal materiologik iklim sharoit yaratishuchun va ortikcha issiklik namlik va zaxarli moddalardan ximoya qilish maksadida. Ushbu tabiiy gazni tozalash sexida operator xavo almashinish karraligi 6 ga teng bo’lgan sun’iy xavo almashtirgichlar urnatilishi tavsiya etiladi. Sanitariya va gigiena talablariga muvofik ushbu korxonada ishchi va xizmatchilar uchun sanitar maishiy xonalar erkaklar, ayollar uchun aloxida kurilishi unda xar bir ishchi uchun 2-bulinmadan tashkil topgan maxsus komlamalar bilan kuvurlarni ustini koplash eng kamida yuzadagi xaroratni 36-38* olib kelish ishlab chiqarishda xizmat kiladigan ishchi xizmatchilarni tasodifiy kuyishlardagi jaroxat va baxtsiz xodilardan saklaydi. Shu tufayli ushbu ishlab chiqarish korxonasida kizigan yuzalarni issiklikdan ximoyalash makksadga muvofikdir.
SNIP-2.01.02-85, ONTP-24/86ga asosan ishlab chiqarish korxonasi yonish va portlashga moyilligi ,,B” kotegoriyaga kiradi.Ish joy bo‘linmalariga va atmosferaga portlash xavfi bor va zaxarli gazlarni chiqib ketishini oldini olish uchun texnologik apparatlar va kommunikatsiya uskunalari germetik yopilgan bo‘lishi kerak. Barcha flyansli va salnikli moslamalarni sistematik ravishda ko‘zdan kechirib, nosozliklar darxol bartaraf etilishi kerak. Yopiq xonalarda, ayniqsa katalizator tayyorlash xonasida, muxit avtomatik ravishda portlashga xavfli signalizatorlar bilan nazorat qilinib, bu signalizatorlar avariya xolati ventilyatsiyasi bilan ulangan bo‘lishi kerak.
Xulosa
Xozirda polietilen granulalar butun dunyoda foydalaniladi shu jumladan bizning davlatimiz ha bu granulalardan ko’p maqsadlarda foydalanadi, masalan polietilen paketlar, rozg’or buyumlari, xar hil o’lchamidagi polietilen trubalar va hokazolar.Ushbu loyihada o’ta muhim muammolarni va mas’ulyatli muhyandislik masalalarni hal qilishda ushbu konkret sharoitda eng samarali ishlab chiqarish usuli, apparat va mashinalar o’lachamlari va miqdori shuningdek , jihozlarning ma’qul rejimda ishlashini aniqlash, tanlash juda muhim bo’ldi.
Undan tashqari material balans tarkibiga polimerlanishda qatnashayotgan katalizator kompleksini tashkil etuvchi moddalar, katalizatorlarni faolsizlantiruvchi moddalar, erituvchi sifatida ishlatilayotgan tsiklogeksanlarni ishlatilayotgan miqdori va ularni yo’qotish miqdorlari ham kiritilishi kerak.
Xozirda polietilen granulalar butun dunyoda foydalaniladi shu jumladan bizning davlatimiz ha bu granulalardan ko’p maqsadlarda foydalanadi, masalan polietilen paketlar, rozg’or buyumlari, xar hil o’lchamidagi polietilen trubalar va hokazolar
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Abdumavlanova M.K. «Yuqori molekulali birikmalar asosida polimer kompozitsion materiallar yaratishning nazariy asoslari» fanidan ma’ruzalar matni. Toshkent Kime-texnologiya instituti. Toshkent.2001y., 127b.
2. Yunusov I.I., Artiqov A.A., Ismatullaev I.R. Kimyo va oziq-ovqat texnologiyasida EXM ni qo‘llash, o‘quv qo‘llanma, Toshkent: TKTI, «NISIM». 2001.148 b.
3. Yusufbekov N.R., Muxitdinov D.H., Bazarov M.B. Elektron xisoblash mashinalarini kimyo texnologiyasida qo‘llash.T."Fan". 2010.392 b.
4. N.R.Yusufbekov,B.E.Muxamedov,SH.M.G‘ulomov Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari Toshkent “O‘qituvchi” 1997-699 b.
5. "Sintetik va tabiiy yuqori molekulali birikmalar kimyoviy texnologiyasi" fanidan elektron majmua Mualliflar: Magrupov F.A, Ishmuxamedova M.G., Axmedova M.A.
6. Favqulotda vaziyatlarda fuqaro muxofazasi. O.Qudratov, T.G‘aniev, T. «Yangi asr avlodi» 2005y
7. Atrof - muhit bo‘yicha maruzalar matni. 2012 - yil.
www.sgcc.uz
www.ziyonet.uz
|
