• 7-mavzu. Sanoat korxonalarida rejalashtirish va korxonaning biznes rejasi Mavzuning maqsadi
  • 7.1. Iqtisodiyotda rejalashtirishning ahamiyati
  • Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet66/175
    Sana22.05.2024
    Hajmi4,58 Mb.
    #250503
    1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   175
    Bog'liq
    Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

    ONALA
    RN

    KO
    MBINA
    TS
    IY
    ALA
    SHUV
    I
    har xil turdagi ishlab chiqarishni birlashuvi
    ular orasidagi proporsionallik
    ishlab chiqarish orasidagi texnik-iqtisodiy birlik
    yagona energiya taminoti
    xizmat ko’rsatish va yordamchi sohalarning 
    yagonaligi


    121 
    7-mavzu. Sanoat korxonalarida rejalashtirish va korxonaning biznes rejasi
     
    Mavzuning maqsadi:
    Talabalarda biznes-rejaning mohiyati va vazifalari, 
    biznes-rejani tayyorlash bosqichlari, biznes-reja tarkibi va hisob-kitoblari kabilarni 
    asosiy tayanch so’z va iboralar hamda masalalar, muammoli savollar orqali bilim va 
    ko’nikmasini shakllantirishga ko’maklashishdan iborat. 
    7.1. Iqtisodiyotda rejalashtirishning ahamiyati 
    Iqtisodiyot bo’yicha zamonaviy adabiyotlarda va qo’llanmalarda 
    rejalashtirishga mo’ljallangan ish yoki ma’lum bir harakatlarni bajarish muddati, 
    tartibi va ketma-ketligini ko’zda tutuvchi chora-tadbirlar tizimi sifatida izoh 
    berilgan. Aynan rejalashtirish va bashorat qilish yo’li bilan korxonalar nimani, kim 
    uchun, qachon va qancha mahsulot ishlab chiqarish, qaysi hamkorlar yoki sheriklar 
    bilan shartnoma tuzish yoki kooperatsiyani rivojlantirish, zarur bo’lgan moddiy-
    tovar boyliklari zahirasini yaratish kabi bir qator masalalarni hal qiladi. 
    Rejalashtirish tartibga soluvchi jarayon sifatida korxona faoliyatini yaqin va 
    uzoq istiqbol sari ilgari surish, asoslab berish, muayyanlashtirish va izohlab berishni 
    ifodalaydi. Oxirgi holatda gap korxona faoliyatini bashorat qilish haqida borishi 
    mumkin. Bashorat qilishni rejalashtirishning boshlanishi va uzoq muddatli 
    istiqbolga mo’ljallangan davomi sifatida ko’rib chiqish mumkin. Rejalashtirish va 
    prognozlashtirish o’zaro aloqada bo’lgan ikkita jarayon bo’lib, xo’jalik faoliyatini 
    avvaldan bajarilgan hisob-kitoblar, eng kam tavakkalchilik va eng yuqori natijalarga 
    erishish asosida yuritishni ko’zda tutadi. 
    Reja va rejalashtirish orasidagi farqni anglash muhim ahamiyat kasb etadi. 
    Rejalashtirish indikativ reja yoki prognoz kabi rejalarni ishlab chiqish jarayoni 
    bo’lsa, reja korxonaning ma’lum bir vaqt mobaynida amalga oshiruvchi texnik-
    iqtisodiy ko’rsatkichlarini o’zida aks ettiruvchi hujjatni ifodalaydi. Boshqacha qilib 
    aytganda, reja – bu, korxonaning maqsadli funktsiyalari va ularni amalga oshirish 
    yo’llarini belgilab beruvchi rejalashtirishning moddiylashgan shaklidir. 


    122 
    Rejalashtirish ishlab chiqarishning maqbul yo’nalishlarini aniqlash, 
    foydalanilmagan zahira va imkoniyatlarni qo’llash, korxonaning oqilona baho 
    siyosatini shakllantirish hamda xo’jalik yuritish aloqalarining samarali shakllarini 
    o’rnatishga ko’maklashadi. Rejalashtirish va bashorat qilish yordami bilan ichki va 
    tashqi bozordagi iste’molchilar talabi aniqlanadi, korxonaning tashqi iqtisodiy 
    faoliyati kuchaytiriladi. 
    Korxonalar faoliyati va iqtisodiyotda rejalashtirishdan tashqari bashorat qilish 
    ham katta rol o’ynaydi. Bashorat qilish xo’jalik faoliyati yurituvchi sub’ektning 
    istiqbolda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan holatlarni ilmiy asoslagan holda avvaldan 
    ko’ra bilishini ifodalaydi. U yuzaga kelayotgan yoki kelajakda yuzaga kelishi 
    mumkin bo’lgan iqtisodiy, ilmiy-texnik va ijtimoiy holatlarni baholash va tahlil 
    qilish asosida yaratiladi hamda muqobil qarorlarni tanlashga imkon yaratadi. 
    Bashorat qilish rejalashtirish tavsifida o’z aksini topadi: ishlab chiqarish va 
    korxona iqtisodiy hayotining boshqa jihatlarini strategik rejalashtirish - o’rta va uzoq 
    muddatli bashoratlar asosida hamda joriy rejalashtirish - qisqa muddatli bashoratlar 
    asosida ishlab chiqiladi. Bu yo’nalishlarning ikkalasi ham o’zaro uzviy aloqada 
    bo’lib, ishlab chiqarish strategiyasini fan-texnika taraqqiyoti va hayotning real 
    voqeligi bilan bog’laydi. 
    Bashoratning maqsadi - bozorga ta’sir qiluvchi omillarni, shu bilan birga, 
    xo’jalikning umumiy ahvoli, tuzilmaviy siljishlar, investitsion faollik, fan-texnika 
    taraqqiyotining iste’molchi va ishlab chiqaruvchilarga ta’sir ko’rsatishi, an’anaviy 
    mahsulotlardan tashqari korxonaning barqarorligi va raqobatbardoshligiga olib 
    keluvchi «pioner» (yangi) mahsulot ishlab chiqarish istiqbolida yuzaga kelishi 
    mumkin bo’lgan holatlarini belgilashdadir. Korxonalar uchun talabni 
    prognozlashtirish muhim ahamiyatga ega bo’lib, u ishlab chiqarilayotgan 
    mahsulotlar turi va miqdorining o’zgarishini avvaldan aniqlab beradi. Umuman 
    olganda, prognoz rejalashtirishning ilmiy asosidir. 

    Download 4,58 Mb.
    1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   175




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish