Asosiy fondlar amortizatsiyasi va ulardan foydalanish




Download 4,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/175
Sana24.05.2024
Hajmi4,58 Mb.
#252719
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   175
Bog'liq
Korxonalar iqtisodiyoti va menejmenti-ASHUROVA N.B

 
3.3. Asosiy fondlar amortizatsiyasi va ulardan foydalanish 
ko’rsatkichlari 
Ma’lumki, asosiy fondlar ishlatilishi jarayonida eskirib boradi va o’zining 
boshlang’ich qiymatini bosqichma-bosqich yo’qotib boradi. Ularning real qiymatini 
aniqlash uchun eskirgan qismining qiymatini aniqlash zarurati to’g’iladi. Ularning 
boshlang’ich yoki tiklanish qiymatidan eskirish so’mmasi ayrilib asosiy fondlarning 
qoldiq qiymati
aniqlanadi. 
Хo’jalik amaliyotida asosiy fondlar natural va qiymat ko’rinishida hisobga 
olinadi. Agar asosiy fondlarni natural baholash-ishlab chiqarishni texnik jihatdan 
qayta qurollantirish va zamonaviylashtirish masalalarini hal qilish, asbob-
uskunalarni ta’mirlash uchun ularning guruh va turlari bo’yicha grafiklar tuzish
shuningdek, ta’mirlash vositalariga bo’lgan ehtiyojni aniqlash imkonini bersa, 
qiymat bo’yicha baholash esa, asosiy fondlarni qayta ishlab chiqarishni 
rejalashtirish, ularning mavjud hajmini aniqlash, amortizatsiya hajmini belgilash, 
asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasini tahlil qilish 
va hokazolarda muhim ahamiyat kasb etadi. 


56 
Asosiy fondlarni baholashning quyidagi usullari mavjud: boshlan\ich 
qiymat bo’yicha - asosiy vositalarni yaratish yoki sotib olish uchun sarflangan 
xarajatlar majmuidan iborat bo’lib, asosiy fondlar yoki ularning alohida qismlarini 
foydalanishga topshirish uchun yaroqli holga keltirish bilan bog’liq bo’lgan-ularni 
keltirish, O’rnatish kabi xarajatlarni hisobga olgan holda yuzaga keluvchi qiymat. 
Masalan, bitta mashina yoki uskunaning boshlang’ich qiymati – bu, 
korxonaning mazkur mashina yoki uskunani ma’lum bir sanada sotib olgan va bu 
haqda buxgalteriya hujjatlarida qayd qilingan sotib olish narxidir. 
Тiklanish qiymati bo’yicha - asosiy fondlar yoki ularning biron-bir qismini 
(binolar, qurilmalar, mashinalar, ishlab chiqarish uskunalari va hokazo) hozirgi 
paytdagi inflyatsiya va boshqa omillarni hisobga olgan holda baholash. 
Baholashning bu usuli ob’ektning hozirgi paytdagi qayta ishlab chiqarish davrida 
qancha turishini ko’rsatadi. Korxona asosiy fondlarining tiklanish qiymati, taftish va 
inventarizatsiya paytida, mamlakat miqyosida va davlat chora-tadbiri sifatida esa
asosiy fondlarni qayta baholash paytida amalga oshiriladi. 
Qoldiq qiymati bo’yicha - asosiy fondlarning eskirishini inobatga olgan holda, 
birlamchi va qayta tiklash qiymatlari o’rtasidagi farq ko’rinishidagi baholashdir. 
Boshqacha qilib aytganda, bu asosiy fondlarning ishlab chiqarilayotgan 
mahsulotlarga 
hali 
o’tkazilmagan 
qismidir. 
Korxonalar 
tomonidan 
foydalanilmaydigan hamda hisobdan chiqarish yoki sotib yuborish mo’ljallangan 
asosiy fondlar ham, ko’pincha qoldiq qiymati bo’yicha, mazkur xo’jalik yilidagi 
narxlarda baholanadi. 
Korxona asosiy fondlarini baholashning turlarini quyidagi chizma 
ko’rinishda aks ettirish mumkin: (3.2-chizma) 

Download 4,58 Mb.
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   175




Download 4,58 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Asosiy fondlar amortizatsiyasi va ulardan foydalanish

Download 4,58 Mb.
Pdf ko'rish