• Ulgurji narx
  • Chakana narx — tovarlar bevosita isteʼmolchilarga yakkalab sotilgan chog’da qoʻllanadi va miqdori ulgurji narxdan yuqori boʻladi; Preyskurant narx
  • Dotatsiyalangan narx
  • Demping narx
  • Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet99/175
    Sana24.05.2024
    Hajmi4,58 Mb.
    #252719
    1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   175
    Bog'liq
    Korxonalar iqtisodiyoti va menejmenti-ASHUROVA N.B

    Erkin bozor narxi
    (muvozanatli narx) — erkin bozorda sotuvchilar va 
    haridorlar koʻpchilik boʻlganidan ulardan hech biri oʻzi xohlagan narxni 
    oʻrnatolmaydi. Bu yerda talab-taklif nisbatiga qarab erkin savdolashuv narxi, yaʼni 
    muvozanatli narx yuzaga keladi;
    monopol narx
    — monopol bozorda sotuvchi yoki haridor ozchilik yoki 
    yagona boʻlganida ular xohlagan narx oʻrnatiladi. Bu bozorga zoʻrlab kiritiladigan 
    narx boʻlib, odatdagi narxlardan yuqori boʻladi va monopol foyda olishga xizmat 
    qiladi;
    Ulgurji narx
    — tovar ishlab chiqaruvchilar savdo firmalariga tovarlarni bir 
    yoʻla koʻtarasiga sotishida qoʻllanadi. Tovar birjalari va savdo uylarida ham ulgurji 
    narxlar qoʻllanadi;
    shartnoma narxlari
    — sotuvchi va haridorlarning roziligi bilan 
    belgilanadigan va oʻzaro tuziladigan shartnomada koʻrsatiladigan narx. Bunday 
    narx, odatda, shartnoma muddati amal qiladigan davrda oʻzgarmaydi. Koʻproq 
    milliy va xalqaro bozorlarda qoʻllanadi.
    Chakana narx
    — tovarlar bevosita isteʼmolchilarga yakkalab sotilgan 
    chog’da qoʻllanadi va miqdori ulgurji narxdan yuqori boʻladi;
    Preyskurant narx
    — haridor uchun bildirgich yoki maʼlumotnoma narx 
    boʻlib xizmat qiladi va haqiqiy narx preyskurantlar (koʻrsatkichlar)da eʼlon qilingan 
    narx atrofida boʻlishini anglatadi;
    Dotatsiyalangan narx
    — davlat byudjeti hisobidan maxsus arzonlashtirilgan, 
    bozor narxidan pastroq qilib belgilangan narx, narxdagi farq byudjet beradigan 
    dotatsiya bilan qoplanadi. Bu narxni oʻtish davrida turgan mamlakatlarda davlat 
    aholini ijtimoiy himoyalash uchun qoʻllaydi;
    Demping narx
    — bozorda oʻz mavqeini mustahamlash va raqiblarni siqib 
    chiqarishda qoʻllanadigan maxsus pasaytirilgan narx, xalqaro bozorlarda koʻproq 
    qoʻllanadi. 


    174 
    Bozor koʻlamiga koʻra, narxlar xududiy (mintaqaviy), milliy va xalqaro bozor 
    narxlariga boʻlinadi.
    Hududiy narx — faqat maʼlum hududiy bozorga xos boʻlib, u shu hudud 
    doirasidagi omillar taʼsirida hosil boʻladi.
    Milliy bozor narxi — bir mamlakat doirasida amal qiluvchi va ularning 
    xususiyatini aks ettiruvchi narxlardir.
    Xalqaro narx — muayyan tovarga ketgan baynalminal harajatlarni, tovarning 
    nafliligi jihatidan jahon standarti talabiga mos kelish darajasini va xalqaro bozordagi 
    talab va taklif nisbatini hisobga oladi. 
    Narxlar farqining miqdoriy ifodasi 
    narx diapazoni 
    deyiladi. Narx diapazoni 
    narxlar oraligʻining puldagi ifodasidir. narx diapazoni quyi, oʻrta va yuqori narxlarni 
    oʻz ichiga oladi. Bu diapazon qanchalik katta boʻlsa, tovar muomalasi shunchalik 
    tez yuz beradi, talab bilan narx oʻzaro bogʻlanadi.
    Iqtisodiyot bir-biriga bogʻliq va yagona boʻlganidan turli tovarlar va xizmatlar 
    narxlari bir-birini yuzaga chiqaradi, toʻldiradi va oʻzaro taʼsir koʻrsatadi. Ularning 
    har biri oʻzi bilan bogʻliq keyingi mahsulot harajatlarini shakllantiradi. Koʻpgina 
    sohalarda ishlatiladigan eng muhim iqtisodiy resurlar (metall, neft, ko’mir, gaz, 
    yogʻoch, bugʻdoy, paxta kabi tovarlar) narxining oʻzgarishi bozordagi jami narxlar 
    nisbatiga taʼsir koʻrsatadi. 

    Download 4,58 Mb.
    1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   175




    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

    Download 4,58 Mb.
    Pdf ko'rish