Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti “konchilik ishi” kafedrasi

Download 1,22 Mb.
bet	4/10
Sana	13.05.2024
Hajmi	1,22 Mb.
	#229520

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bog'liq
Fayzullayev Feruz Kurs ishi

4. Karyer parametrlarini hisoblash.

4.2.Karyer tubi peremetrini aniqlash
Р_д= (L_д+ B_д) * 2, м
bu yerda Р_д – karyer tubi peremetri, м;
L_д –qatlamning cho’ziqligi bo’yicha uzunligi, м;
В_д– karyer tubi kengligi, qo’llaniladigan texnikaga bog’liq holda o’zgaradi. (В_д =30 – 40).
Р_д= ( 1700 + 40 ) * 2=3480 м.
4.3.Karyer tubi maydonini aniqlash
S_д= L_д* B_д, м²,
S_д=1700 * 40 = 68000 м².
4.5.Karyer bortining qiyalik burchagi:
Taxminiy hisoblashlarda Giproruda ma’lumotlaridan foydalanish mumkin
Jadval 1.2.

Tog’ jinslari	Professor М.М. Portodyakonov shkalasi bo'yicha tog' jinsining mustahkamlik koeffitsiyenti	Karyer chuqurligida bortlarning qiyalik burchaklari, м
Tog’ jinslari		≤90	≤180	≤240	≤300	>360
Juda mustahkam	15 – 20	60 – 68	57 – 65	53 – 60	48 – 54	43 – 49
Mustahkam va yetarli darajada mustahkam	8 – 14	50 – 60	48 – 57	45 – 53	42 – 48	37 – 43
O’rtacha mustahkam	3 – 7	45 – 50	41 – 58	39 – 45	36 – 43	32 – 37
Yetarli darajada yumshoq va yumshoq	1 – 2	30 – 43	28 – 41	26 – 39	26 – 36	-
Yumshoq va yersimon	0,6 – 0,8	21 – 30	20 – 28	-	-	-

4.6.Karyerning oxirgi chegarasida karyerdan maksimal darajada qazib olinadigan foydali qazilma hajmini aniqlash:
V_п_._и_.= [m_г* Н_к- ((m_г – В_д)²* tgβ_в/4)] * L_д, м³
m_г – qatlamining gorizontal qalinligi, м³;
Н_к – karyerning oxirgi chuqurligi, м;
В_д –karyer osti kengligi, м;
β_в –karyerning tugal holatdagi bortining qiyalik burchagi;
L_д – qatlamining cho’ziqligi bo’yicha uzunligi, м.
V_п_._и_.=[75*380 - (75 - 40)²* tg(40/4)] * 1700 = 48082799 м³.
4.7.Karyer konturidagi kon massasi hajmini aniqlash (м³):
V_г_._м_.= S_д* Н_к + ½ * Р_д* Н_к²* ctgβ_к + 1/3 * π * Н_к³* ctg²β_к
S_д –tugal holatdagi karyerning yuzasi maydoni, м²;
Н_к –karyerning oxirgi chuqurligi, м;
Р_д –karyer tubi peremetri, м;
β_к –karyerning tugal holatdagi bortining qiyalik burchagi;
V_г_._м_.= 68000*380 + (3480/2 * (380)²* ctg(40))+(1/3 * 3.14 * 380³* ctg²40) = 351253046 m³
4.8 Qoplovchi tog’ jinsi hajmi:
V_в= V_г_._м_. – V_п_._и_.
V_в= 351253046 – 48082799 = 303170247 м³.
4.9.Qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti (o’rtacha sanoat):
к_ср= (V_г_._м_. - V_п_._и_.) / V_п_._и_.= V_в/ V_п_._и, м³/ м³
к_ср= 303170247 / 48082799 = 6.3 м³/ м³.
4.10.Yer yuzasi bo’yicha karyerning o’lchamlari:
Maydoni:
S_п_._к= S_д + Р * Н_к* ctgβ_в + π * Н_к²* ctgβ_к, м²;
S_п_._к= 68000 + 3480 * 380 * ctg(40) + 3.14 * (380)²* ctg(40) = 2184335 м².
Uzunligi:
L_д_._к_.= L_к + 2 * Н_к* ctgβ_к, м;
L_д_._к_.= 1700 + 2 * 380 * ctg(40) = 2605 м.
Kengligi:
В_ш_._д_.= В_д + 2 * Н_к* ctgβ_к, м.
В_ш_._д_.= 40 + 2 * 380 * ctg(40) = 945 м.

Karyerning vertikal qirqimda (a) va planda (b) ko‘rinishi: 1 - karyerning oxirgi chegarasi; 2 - karyerning ishchi bortining qiyalik tekisligi; 3 - qazish pog‘onasi; 4 - ishchi qoplama jins pog‘onalari; 5 - ishlamaydigan qoplama jins pog‘onalari; 6 – muhofaza bermalari; 7 - transport bermasi; 8 - ishchi maydoncha; 9 – karyer tubi; 10 - foydali qazilma; p.-karyer ishlamaydigan bortining qiyalik burchagi; Po - karyer ishchi bortining qiyalik burchagi; H —karyerning joriy chuqurligi; H_mch - karyerning oxirgi chuqurligi.

5. Karyerning xizmat qilish muddati.

Berilgan qiymatlarda foydali qazilmani qazib olish bo’yicha yuk oqimi aniqlangan. W_п_._и_., м³/смен. (1 smenada).
Ruda karyerlari uchun texnologik loyihalash normalari bo’yicha ish rejimi yeti kundan iborat to’liq hafta uzluksiz to’liq bir yil qabul qilinadi. Bir yildagi ish kunlar soni 300.
Sutkadagi ish smenalar soni - har bir 12 soatda 2 ta smena.
Qazib olishning yillik hajmi (А_г, м³/yil):
А_г= W_п_._и* N * n, м³/год yoki т/yil
N = 300 – bir yildagi ish kunlari soni,
n = 2– sutkadagi smenalar soni,
W_п_._и – qazib olish bo’yicha smenalik yuk oqimi (м³ yoki т)
А_г= 1500 * 300 * 2 = 900000 м³/yil.
Karyerni xizmat qilish muddati:
Р = V_п_._и_./ А_г, yil
V_п_._и – karyer konturidagi foydali qazilma zahiralari, м³ yoki т.
Р = 48082799 / 90000 = 53.4 yil,
Karyerni qazib olish va so’ndirishni hisobga olishgan holda
Р = 55.4 yil.

6. Asosiy ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirishning qiyinchilik ko’rsatkichlarini aniqlash:

6.1. Tog’ jinsini yumshatish qiyinchilik ko’rsatkichi (π_р):
π_р= 0,05 * [к_т* (σ_сж + σ_сдв + σ_раст) + γ * g],
к_т – yoriqdorlik koeffitsiyenti;
σ_сж – bir o’qli sqilishda tog’ jinsining mustahkamlik chegarasi;
σ_сдв – siljishda mustahkamlik chegarasi;
σ_раст – cho’zilishda mustahkamlik chegarasi;
g = 9,81 м/s² – erkin tushish tezlanishi;
γ – tog’ jinsi hajmiy og`irligi
Agar γ = N/dm³, bo’lsa u holda formula quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:
π_р= 0,05 * [к_т* (σ_сж + σ_сдв + σ_раст) + γ].
Qoplovchi tog’ jinsi uchun :
π_р= 0.05 * (0.75 * (85 + 8 + 6) + 27) = 5.06
π_р= 5.06 – II sinf.
Foydali qazilma uchun:
π_р= 0.05 * ( 0.9 * ( 110 + 20 + 7 ) + 26) = 7.4
π_р= 7.4 – II sinf.
6.2. Tog’ jinsini burg’ilash qiyinchiligi ko’rsatkichi:
π_б= 0,07 * ( σ_сж + σ_сдв+ γ * g),
γ – tog’ jinsi zichligi, т/м³, agar γ= Н/дм³, bo’lsa u holda
π_б= 0,07 * ( σ_сж + σ_сдв+ γ).
Qoplovchi tog’ jinsi uchun:
π_б= 0.07 * (110 + 20 + 26)=10.92,
π_б=11 – II sinf.
Foydali qazilma uchun:
π_б= 0.07 * (85 + 8 + 27) = 8.4,
π_б= 8.4 – II sinf.
6.3. Tog’ jinsining portlanuvchanligi:
Portlovchi moddaning solishtirma etalon sarfini aniqlash [q_э, г/м³],
q_э= 0.2 [(σ_сж + σ_сдв + σ_раст) + γ * g], г/м³,
g = 9,81 м/s² – erkin tushish tezlanishi;
γ – tog’ jinsi zichligi, т/м³, agar γ= Н/дм³, bo’lsa, u holda
q_э= 0.2 [(σ_сж + σ_сдв + σ_раст) + γ].
Foydali qazilma uchun:
q_э= 0.2 * ((85 + 8 + 20) + 27) = 49.6
q_э= 49.6 – IV sinf.
Qoplovchi tog’ jinsi uchun:
q_э= 0.2 * ((110 + 20 + 7) + 26) = 54.4
q_э= 54.4 – IV sinf.

7. Tog’ jinsini qazib olishga tayyorlash:

Tog’ jinslarini to’g’ridan-to’g’ri qazib olish imkoni bo’lmagan yoki ularni massivdan dastlabki yumshatmasdan ajratib olish va yumshatish qiyin bo’lgan hollarda portlatish ishlari qo’llaniladi.
SBSh – skvajinani havo yordamida tozalovchi, aylanma burg’ulovchi stanok (sharoshkali burg’ulash) – burg’ulanadigan skvajinaning shartli diametri 160 mm dan 400 mm gacha. Tog’ jinsi qattiqligi =6÷18;

Shuning uchun burg`ilash ishlari men SBSH-220 burg`ulash stangini tanladim.

Portlovchi skvajinalarni burg’ulash tog’ jinslari xususiyatlarini baxolash uchun nisbiy ko’rsatkich «tog’ jinslari burg’ulanish qiyinchiligi» ko’rsatkichi - quyidagicha aniqlanadi:

bu erda: – tog’ jinsining siqilishga chidamlilik chegarasi, MPa;
- tog’ jinsining siljishga chidamlilik chegarasi, MPa (kuch qiya xolatda beriladi).
 - tog’ jinsi zichligi, t/m³_.
Burg’ulash ko’rsatkichi bo’yicha tog’ jinsi sinflari aniqlanadi:
I sinf – engil burg’ulanuvchi = 15;
II sinf – o’rtacha burg’ulanuvchi tog’ jinslari =5,1 10;
III sinf – qiyin burg’ulanuvchi tog’ jinslari =10,1 15,0;
IV sinf – juda qiyin burg’ulanuvchi tog’ jinslari =15,1 20,0;
V sinf – haddan tashqari qiyin burg’ulanuvchi tog’ jinslari =20,1 25,0.
Demak, ko’rsatkichni aniqlab, burg’ulash stanogi turini, burg’ulash ko’rinishini va mexanizastiyalash usulini to’g’ri tanlash mumkin.
Berilgan qiymatlar bo’yicha tog’ jinslarining burg’ulash ko’rsatkichi ( ) aniqlanadi:

=
= 0.07 * (110 + 20) + 0.7 * 2.6 = 10.92

bu erda: - siqilishga chidamlilik chegarasi, Mpa;
- siljishga chidamlilik chegarasi, Mpa;
- tog’ jinsi zichligi, t/m³.
Tog’ jinsi burg’ulash ko’rsatkichi ( ) va berilgan dolota diametriga bog’lik holda grafik bo’yicha burg’ulash stavining aylanish chastotasi ( ) aniqlanadi.
Ukka beriladigan eng optimal kuch ( , kN) quyidagi ifoda bo’yicha aniqlanadi:

_P₀_{=300 kN}

bu erda: - dolota diametri, sm;
- tog’ jinsining burg’ulash ko’rsatkichi;
- burg’ulash ko’rsatkichiga bog’lik bo’lgan koeffistient

Burg’ulashning texnik tezligi ( , m/s) hisoblanadi:

=
= 300 * 3.5 * 180 / 10.92 * 21.5²= 37.442 m/s

bu erda: – ukka beriladigan optimal kuchlanish kN;
- burg’ulash stavining optimal aylanish chastotasi, min ^–1_;
- tog’ jinsining burg’ulanish ko’rsatkichi;
- dolota (koronka) diametri, sm.
Berilgan kattaliklar va olingan _b ko’rsatkichi bilan stanokning smenalik unumdorligi ( , m/smena) topiladi:

= (12 - 0,6) / (1 / 37.442 + 0,04) = 170.89 m/smena
bu erda: – smena davomiyligi, s;
- smena davomida ishni tayyorlash va tugatishga ketadigan vaqt, soat;
– smena davomida remont uchun ketgan vaqt, soat;
- smena davomida yordamchi jarayonlar uchun ketgan vaqt, soat;
- burg’ulashning texnik tezligi, m/soat.
Burg’ulash stanogining sutkalik unumdorligi ( , m/sutka) topiladi:

=
₌_{166,61 *2 =}_341.78

Burg’ulash stanogining yillik ish unumdorligi ( , m/yil) aniqlanadi:

= A_б^с* n_рдс
₌_{341.78 * 300}₌₁₀₂₅₃₄_m/yil

Talab qilinayotgan ish hajmini bajarish uchun kerak bo’ladigan stanoklar soni hisoblanadi ( , dona):

= 6577772 / 102534 * 22.31 = 3 ta
bu erda: – burg’ulangan kon massasining yillik hajmi, m³
– 1 p.m. skvajinadan chiqadigan portlatilgan kon massasi, m³/t.
Burg’ulash stanogining parki ( , dona) hisoblanadi:

= ,

= = 3 / 1.1 = 2
bu erda: _rez - burg’ulash stanogining rezerv koeffistienti:
_rez=
_rez= 350 / 300 = 1.1
bu erda: – karyerdagi bir yildagi ish kunlari soni ( =350 kun).

Sharoshkali dolotaning berilgan diametri bo’yicha portlovchi skvajina diametri ( , mm) aniqlanadi:

= 215.19 * 1.03 = 221.645 mm
bu erda: - dolota diametri, mm;
- tog’ jinsi qattiqligiga bog’lik holda qabul qilinuvchi burg’ulash koeffistenti
Perebur uzunligi ( ,m) aniqlanadi:

= ₁₁₀_*_221.645₌_{2438.1 m}
bu erda: - skvajina diametri, m.
Skvajina uzunligi ( ,m) aniqlanadi:

= 15 + 2.4 = 17.4 m
bu erda: - pog’ona balandligi, m.
Portlovchi modda turi va skvajinalar (zaryadlar) konstrukstiyasi qabul qilinadi (beriladi).
Zaboyka uzunligi ( , m) aniqlanadi:

= 0.27 * 17.4 = 4,69 m
bu erda: - skvajina uzunligi, m.
7.6. Skvajinadagi portlovchi modda zaryadi uzunligi ( ,m) aniqlanadi:

=
l_зар= 17,4 - 4,69 = 12,74 m

Skvajinaning solishtirma sig’imi ( , kg/m) aniqlanadi:

_ρ_{= 7,85 * 2,15}²_{* 1 = 36,147 kg/m}
bu erda: – skvajina diametri, dm;
- skvajinadagi zaryad zichligi, kg/dm³.
7.8. Etalondagi portlovchi moddaning solishtirma sarfi ( , kg/m³) aniqlanib, qabul qilingan portlovchi moddaning solishtirma sarfi ( , kg/m³) aniqlanadi:

q_n=1.2 *1 = 1.2 kg/m³
bu erda: – portlovchi modda turini hisobga oluvchi koeffistent.
7.9. Pog’ona asosi bo’yicha karshilik chizig’i kattaligi ( , m) aniqlanadi:

W=0.9 * = 4.9 m
7.10. Asos bo’yicha qarshilik chizig’i kattaligi quyidagi shartlar bo’yicha tekshiriladi: ,

W _min= 15 * ctg75⁰+ 2 = 7 m
bu erda: – pog’ona qiyalik burchagi, grad.
Agar bo’lsa, u holda keyingi hisoblashlarda deb qabul qilinadi.
7.11. kattaligini tekshirish quyidagi shart bo’yicha bajariladi:

l_nep≤ 0.3 * 4.9 = 1.47
Agar bo’lsa, u holda deb qabul qilinadi va , va kattaliklari qayta hisoblanadi.
l_c= 15 + 1,47 = 16,47
l_заб= 0.27 * 16,47 = 4,44
l_зар= 16,47 - 4,44 = 12,03
7.12. Skvajinadagi zaryad massasi ( , kg) aniqlanadi:

Q_з= 36.14 * 12.03 = 434.764
7.13. Qatordagi skvajinalar orasidagi masofa ( , m) aniqlanadi:

a = = 5 м
7.14. Skvajinalarning ruxsat etilgan yakinlashish koeffistenti bo’yicha kattalik tekshiriladi.

m = 5.9 / 4.9 = 1.1
O’rtacha portlashdagi tog’ jinsi uchun
=1,01,1
7.16. Uyum kengligi ( , m) aniqlanadi:

B_p= 0.9 * 2.8 * * 15 = 41.40
bu erda: - tog’ jinsini portlanuvchanligini harakterlovchi kattallik (o’rtacha portlovchi tog’ jinsi uchun =2,53,0),
- alohida skvajinalar orasidagi qabul qilingan sekinlashish oraligiga bog’lik bo’lgan, tog’ jinsini uloktirishdagi uzoklik koeffistenti).
Sekinlashish oraligi (, m/s):

 =

 = 4 * 4.9 = 19.6
bu erda: – tog’ jinsini portlanuvchanligiga bog’lik bo’lgan koeffistient (o’rtacha portlashdagi tog’ jinsi uchun =3,0 4,0).
7.17. Uyum balandligi ( , m) aniqlanadi:

h_p= 2 * 15 * 4.9/36.97 = 3.55 m

bu erda: - tog’ jinsining portlashdan keyingi maydalanganlik darajasini hisobga oluvchi koeffistenti (uyumda).

Bir katorli skvajinalar bilan tog’ jinslarini portlashishda uyumt uchburchakka yakin shaklga ega bo’ladi. Bunda =1,41,6.
7.18. 1 p.m. skvajinani portlatganda chiqadigan kon massasi ( ,m³/m) quyidagicha aniqlanadi:

q_гм=15 * 5 * 4.9 / 16.47 = 22.31 m³/m

Download 1,22 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Download 1,22 Mb.