II-BOB XAVFSIZLIKNI BOSHQARISH VA HIMOYALASH
2.1 Tarmoq arxitekturasi
Kompyuterlarni tarmoqqa ulash jarayonida juda ko’p operatsiylarni amalga oshiriladi, ya’ni kompyuterdan kompyuterga axborotlarni uzatilishi to’liq ta’minlanadi. Qandaydir ilovalar bilan ish olib borayotgan foydalanuvchiga nima qanday amalga oshirilayotganining farqi yo’q albatta. Uning uchun faqat boshqa ilovaga ega bo’lish yoki tarmoqda joylashgan boshqa kompyuter resurslariga ega bo’lish mavjuddir xolos. Aslida esa hamma uzatilayotgan axborot ko’p ishlov berish bosqichlaridan o’tib boradi. Avalambor u bloklarga ajratilib har biri aloxida boshqarish axboroti bilan ta’minlanadi. Xosil bo’lgan bloklar paket sifatida jihozlanadi, bu paketlar kodlashtiriladi, shundan so’ng elktr signallari yoki yorug’lik signali yordamida
Tanlangan ega bo’lish usulida tarmoq orqali uzatiladi, ya’ni qabul qilingan paketni qaytatdan bloklangan axborotlari tiklanib, bloklar axborotlar ko’rinishida ulanadi va shundan so’nggina boshqa ilovaga foydalanish uchun tayyor bo’ladi. Bu albatta bo’ladigan jarayonni ancha soddalashtirib bayon qilinishi. Aytib o’tilgan ishlarning bir qismi albatta dasturlar yordamida amalga oshirilsa, boshqa qismi esa qurilmalar ishtirokida bajariladi.
Butun sanab o’tilgan va bajarilishi lozim bo’lgan muolajalarni(процедуры) bir-biri bilan muloqot qiluvchi bosqich va bosqich ostiga bo’lihni aynan tarmoq modellari bajarishi lozimdir. Bu modellar tarmoq tarkibidagi abonentlar o’rtasidagi muloqotni va turli tarmoqlar o’rtasidagi turli bosqichdagi muloqotni to’g’ri tashkil qilish imkoiyatini yaratadilar. Xozirgi vaqtda eng ko’p ishlatiladigan va tanilgan OSI (Open System Interconnection) ochiq sitemada axborot almashinuvini etalon modeli. Bu holtda “ochiq sistema” atamasi o’zi bilan ulanmagan, ya’ni boshqa qandaydir sistemalar bilan aloqa qilih imkoniyati mavjud sistema tushiniladi (yopiq sistemaga nisbatan).
Muloqot etalon modeli
Xalqaro standartlar tashkiloti ISO (International Standards Organization) tomonidan 1984-yili OSI modeli taqdim qilingan. Shundan beri hamma tarmoq mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar tomonidan foydalanib kelinmoqda. Har qanday universal model singari, OSI modeli ham ancha qo’pol. Tez o’zgarishlarni bajarishi qiyin, shuning uchun turli formalar taklif qiladigan real tarmoq vositalari qabul qilingan vazifalarni taqsimlashga juda ham rioya qilmaydilar.
Lekin OSI modeli bilan tanishish tarmoqda ro’y berayotgan jarayonni yaxshi tushunishga yordam beradi. Hamma tarmoqda bajariladigan vazifalar(funksiyalar) modelda 7 ta bosqichga bo’lingan(1-rasm). Yuqori o’rindagi bosqichlar ancha murakkab bo’lib, global masalalarni bajaradilar. Buning uchun pasdagi bosqichlarni o’z maqsadlari uchun ishlatib ularni boshqaradilar. Pastda joylashgan bosqichlar maqsadi – yuqori bosqichga xizmat ko’rsatish, yuqori joylashgan bosqichlar uchun ko’rsatiladigan bu xizmatning mayda qismlarining bajarilish tartibi muhim emas.
1-rasm. OSI modelining yetti bosqichi
Pastda joylashgan bosqichlar ancha sodda, ancha aniq vazifalarni bajaradilar. Ideal holda har bir bosqich o’zidan tepadagi va pastdagi bosqich bilan muloqot qiladi. Yuqori bosqich ayni vaqtda ilovaga ishlayotgan, amaliy masalaga to’g’ri kelsa, pastgi bosqich esa signalni aloqa kanali orqali uzatishga to’g’ri keladi. 1-rasmda keltirilgan bosqichlar vazifasi tarmoq abonentlarining har biri tomonidan bajariladi.
7. Amaliy bosqich
|
6. Prezitentatsiya bosqichi
|
5. Aloqa vaqtining bosqichi
|
4. Transport bosqich
|
3. Tarmoqli bosqich
|
2. Kanalli bosqich
|
1. Jismoniy bosqich
| Bir abonentdagi har bir bosqich Sunday ishlaydiki u boshqa abonentning xuddi shu bosqichi bilan aloqasi bordek, ya’ni tarmoq abonentlarining bir xil nomli bosqichlari o’rtasida virtual mavjud. Bir tarmoq abonentlari o’rtasidagi real aloqa faqat eng past birinchi bosqichda mavjud (jismoniy bosqich). Axborot uzatayotgan abonentda axborot barcha bosqichlardan yuqoridan boshlab pastgi bosqichda tugaydi. Qabul qilayotgan abonentda esa qabul qilingan axborot teskari yo’nalishda, pastki bosqichdan boshlab yuqori bosqichga harakat qiladi (2-rasm).
7 . Amaliy bosqich
|
6. Prezitentatsiya bosqichi
|
5. Aloqa vaqtining bosqichi
|
4. Transpor bosqich
|
3. Tarmoqli bosqich
|
2. Kanalli bosqich
|
1. Jismoniy bosqich
|
2-rasm. Axborotni abonentdan abonentga o’tish yo’li
Hamma bosqich vazifalarini ko’rib chiqamiz.
|
