(r
t
bo’lishi
mumkinligini ko’rsatadi.
Yuqorida ko’rsatib o’tilgai yo’llardai birining
tanlanishi texnologik
imkoniyatlarga bogliq bo’lgani kabi iqtisodiy shart- sharoitlarga ham boglikdir.
Chiqindisiz texnologiya yaratishning birinchi maqsadi - foydalanilmagan
chiqindilarning massa oqimining vaqt birligi ichida biosferaga chiqariluvchi
mikdorini
shu kadar kamaytirishlikka, bunda biosferaning tabiiy muvozanati
saqlanib qolishi va asosiy tabiiy resurslarning saqlanishi ta’minlanishi lozim.
Chiqindisiz texnologiya yaratilishida quyidagi to’rg tamoyil aniqlandi:
samarali tozalash usullari asosida turli xil oqimsiz texnologik sxemalar va suv
aylanish sikllarini ishlab chiqish va
joriy qilish;
barcha turdagi chiqitlarning hosil bo’lishini yo’qotuvchi yangi texnologiyalarni
ishlab chiqish va ularni joriy etish;
majmua ichida xom ashe va chiqindilar meterial oqimining yogshq gizimi amalga
oshgan xududiy - sanoat majmualarini, ya’ni iqtisodiy tumanlarni yaratish;
chiqindilar va energetik resurslardan ikkilamchi material va energiya tarzida keng
foydalanish.
Amaldagi
mavjud vaziyatning, kelajak hisoblar va oldindan ko’rishlar
(bashorat qilishlar) sanoatning barcha sohalarida chiqitsiz ishlab chiqarishlarning
amalga oshirilishi fan va texnika yutuqlaridan faol ravishda va birinchi navbatda
kimyo texnologiyalaridan foydalanilgandagina mumkinligini aniq ko’rsatadi.
Kimyo texnologiyasining o’ziga xos
xususiyatlari shundan iboratki, u nafaqat
o’zidan chiquvchi chiqindilarni, balki boshqa ishlab chiqarish
chiqindilarini ham
resurslarga aylantiradi. Shu munosabat bilan kimyo va kimyo texnologiyasi tabiatni
asrash, xom ashyodan kompleks tarzda foydalanish va chiqindilarni ishlatish, ishlab
chiqarish sanoati chiqindilarini zararsizlantirish kabi yirik muammolarning hal
etilishiga yordam beradi. Misol tariqasida issiqlik energetikasidagi ekologik
muammolarni yechishda kimyo texnologiya usullarining sohalararo rolini ko’rsatish
mumkin.
Yuqorida
oltingugurt
dioksidi
va
azot
oksidlarini
issiqlik
elektrostantsiyalari va TESlar orqali tashlanishiga misollar keltirilgan edi.
Tutun
gazlarini ushbu zararli komonentlardan toza- lash uchun turlicha fizik-kmmyoviy
usullar, shu jumladan, sorbentlardan foydalaniluvchi
kuruk va ishqor hamda
ammiakning suvli eritmalarini qo’llash bilan amalga oshiriluvchi ho’l usullardan
foydalaniladi. Nitratlar va ammoniy sulfatlari bo’lmish mine- ral o’gitlarniig olinishi
bilan birga bir vaqtda amalga oshiri- luvchi tozalash usullari ishlab chiqilgan.
Sanoatda organik yoqilgi siqilishi (gaz, mazut) katalizatorlarda amalga
oshiriluvchi issiqlik katalitik generatorlari (KGT) keng o’rin topdilar. Ushbu kimyo
texnologiya amalidan issiqlik energetikasida foydalanish yoqilgilar
ishlab chiqarish
jarayonini jadallashtirishga, uskunalarning metalltalabligini kamaytirishga, ortiqcha
havoni stexiometrik qiymatga yaqinlashtirishga va azot oksidlarining yonish
mahsulotlari bilan qo’shilib chiqishining yuz barobar kamaytirilishiga imkon beradi.
Kimyo tsxnologiya usullari metallurgiya sanoatida, qurilish
materiallari ishlab
chiqarilishida va xalq xo’jaligining boshqa materialtalab sohalarida ishlab
chiqiluvchi ko’pchilik chiqitsiz texnolo
1
iyalar asosiga qo’yilgandir.
