MARUZA 6. NEFT VA GAZ SANOATIDA CHIQINDISIZ VA KAM
CHIQINDISIZ ISHLAB CHIQARISHNI YARATISH TAMOYILLARI
Reja
1.
Chiqindisiz ishlab chiqarishni barpo etishniig asosiy tamoyillari.
2.
«Kam chiqitli jarayonlar» va «zararsiz texnologiyalar»
Chiqindisiz ishlab chiqaishni barpo etish masalalarini ko’rib
chiqishda
foydalanishni galab etuvchi asosiy tushunchalarni ko’rib chiqamiz.
Ishlab chiqarish chiqindilari
- berilgan mahsulot olishda o’z sifatini to’liq
yoki qisman yo’qotgan va standartlarga (texnik shartlar) muvofiq kelmaydigan xom
ashyo
qoldiqlari, materiallar va yarym mahsulotlardir.
Ushbu qoldiq materiallar
muvofiq ishlovlardai so’ng nshlab chiqarish ski iste’mol sohalarida qo’llanilishi
mumkin.
Iste’mol chiqindilari
- bundan keyingi foydalanish uchun yaroksiz bo’lgan
(to’gridan-to’gri maqsadlar yo’lida) ishlab chikarish
- texnik va maishiy
maqsadlardagi buyumlardir (masalan plastmassa
va rezinadan bulgan yedirilgan,
eskirgan buyumlar, issiqlik izolyatsiya pechlarining ishlatish uchun yaroqsiz holga
kelgan shamotli gishti va hokazo).
Yo’ldosh qo’shimcha mahsuloglar
xom ashyoni fizik-kimyoviy kayta ishlanishida
ishlab chiqarishning asosiy mahsulotlari qatorida hosil bo’ladi va ishlab chiqarish
jarayoni maqsadlarini ifoda etmaydi. Ular ko’pchilik hollarda tovar holida bo’lib,
ularga GOST, TSh va tasdiqlangan narxlar mavjud bo’ladi,
ularning chiqarilishi
rejalashtiriladi. Hammadan ko’p bular xom ashyoda mavjud bo’lmagan
komponsntlar bo’lib, berilgan ishlab chiqarishda ulardai foydala- nilmaydi yoki ular
asosiy xom ashyoni qazib chiqarish yoki boyitshp- dahosil bo’ladi, ularni yo’ldosh
mahsulotlar deb ham ataladi (masalan, neft qazib chiqaryshda hosil bo’luvchi
yo’ldosh gaz).
