Autentifikatsiyaning bu sxemasi bilan yana bir muammo bog‘liq. Apparat kalit
generatsiyalagan tasodifiy son katta bo‘lmagan vaqt oralig‘i mobaynida haqiqiy parol
hisoblanadi. Shu sababli, umuman, qisqa muddatli vaziyat sodir bo‘lishi mumkinki,
xaker PIN-kodni ushlab qolishi va uni tarmoqdan foydalanishga ishlatishi mumkin. Bu
vaqt sinxronizatsiyasiga asoslangan autentifikatsiya sxemasining eng zaif joyi
hisoblanadi.
Bir martali paroldan foydalanuvchi autentifikatsiyalashni
amalga oshiruvchi
yana bir variant – «so‘rov-javob» sxemasi bo‘yicha autentifikatsiyalash.
Foydalanuvchi tarmoqdan foydalanishga uringanida server unga tasodifiy son
ko‘rinishidagi so‘rovni uzatadi. Foydalanuvchining apparat kaliti bu tasodifiy sonni,
masalan DES algoritmi va foydalanuvchining apparat kaliti xotirasida va serverning
ma’lumotlar bazasida saqlanuvchi maxfiy kaliti yordamida rasshifrovka qiladi.
Tasodifiy son - so‘rov shifrlangan ko‘rinishda serverga qaytariladi. Server ham o‘z
navbatida o‘sha DES algoritmi va serverning ma’lumotlar bazasidan olingan
foydalanuvchining maxfiy kaliti yordamida o‘zi generatsiyalagan tasodifiy sonni
shifrlaydi. So‘ngra server shifrlash natijasini apparat
kalitidan kelgan son bilan
taqqoslaydi. Bu sonlar mos kelganida foydalanuvchi tarmoqdan foydalanishga ruxsat
oladi. Ta’kidlash lozimki, «so‘rov-javob» autentifikatsiyalash sxemasi ishlatishda vaqt
sinxronizatsiyasidan
foydalanuvchi
autentifikatsiya
sxemasiga
qaraganda
murakkabroq.
Foydalanuvchini
autentifikatsiyalash
uchun
bir
martali
paroldan
foydalanishning ikkinchi usuli foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo‘lgan
tasodifiy parollar ro‘yxatidan va ularning ishonchli sinxronlash mexanizmidan
foydalanishga asoslangan. Bir martali parollarning bo‘linuvchi ro‘yxati maxfiy
parollar ketma-ketligi yoki to‘plami bo‘lib, har bir parol faqat bir marta ishlatiladi.
Ushbu ro‘yxat autentifikatsion almashinuv taraflar o‘rtasida oldindan taqsimlanishi
shart. Ushbu usulning bir variantiga binoan so‘rov-javob jadvali ishlatiladi. Bu
jadvalda autentifikatsilash uchun taraflar tomonidan ishlatiluvchi so‘rovlar va javoblar
mavjud bo‘lib, har bir juft faqat bir marta ishlatilishi shart.
Foydalanuvchini
autentifikatsiyalash
uchun
bir
martali
paroldan
foydalanishning uchinchi usuli foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo‘lgan
bir xil dastlabki qiymatli psevdotasodifiy sonlar generatoridan foydalanishga
asoslangan. Bu usulni amalga oshirishning quyidagi variantlari mavjud:
o‘zgartiriluvchi
bir
martali
parollar
ketma-ketligi.
Navbatdagi
autentifikatsiyalash sessiyasida foydalanuvchi aynan shu sessiya uchun oldingi sessiya
parolidan olingan maxfiy kalitda shifrlangan parolni yaratadi va uzatadi;
bir tomonlama funksiyaga asoslangan parollar ketma-ketligi.
Ushbu usulning
mohiyatini bir tomonlama funksiyaning ketma-ket ishlatilishi (Lampartning mashhur
sxemasi) tashkil etadi. Xavfsizlik nuqtai nazaridan bu usul ketma-ket o‘zgartiriluvchi
parollar usuliga nisbatan afzal hisoblanadi.
Keng
tarqalgan
bir
martali
paroldan
foydalanishga
asoslangan
autentifikatsiyalash protokollaridan biri Internet da standartlashtirilgan S/Key
(RFC1760)
protokolidir.
Ushbu
protokol
masofadagi
foydalanuvchilarning
haqiqiyligini tekshirishni talab etuvchi ko‘pgina tizimlarda, xususan, Cisco
kompaniyasining TACACS+tizimida amalga oshirilgan.
Parollar
allaqachon
operatsion
tizimlar
va
boshqa
xizmatlarga
kiritilgan. To‘g‘ri ishlatilganda parollar ko‘plab tashkilotlar uchun xavfsizlikning
maqbul
darajasini
ta’minlaydi. Biroq, xarakteristikalar kombinatsiyasi
nuqtai
nazaridan ular autentifikatsiyaning eng zaif vositasi sifatida tan olinishi kerak.
Parolni unutilmas qilish uchun, bu juda oddiy (qiz do‘stining ismi,
sport
jamoasining nomi va boshqalar). Biroq, oddiy parolni topish oson, ayniqsa agar siz
ushbu foydalanuvchining afzalliklarini bilsangiz. Sovet razvedkachisi Richard Sorge
haqidagi
klassik
hikoya
ma’lum,
diqqat
ob’ekti
"karamba" so‘zi
bilan
aytilgan; Albatta, eng yuqori maxfiy seyf xuddi shu so‘z bilan ochilgan.
Ba’zida parollar boshidanoq sir saqlanmaydi, chunki ular hujjatlarda
ko‘rsatilgan standart qiymatlarga ega va tizim o‘rnatilgandan so‘ng
ular har doim
o‘zgarib turadi.
Parolni kiritishda josuslik qilish mumkin. Ba’zan peeping uchun hatto optik
asboblar ham qo‘llaniladi.
Ko‘pincha hamkasblarga parollar, masalan, parol egasini vaqtincha
o‘zgartirishi uchun xabar beriladi. Nazariy jihatdan, bunday hollarda erkin
foydalanishni boshqarish vositalaridan foydalanish to‘g‘riroq, ammo amalda hech kim
buni qilmaydi; va ikkalasi biladigan sir endi sir emas.
Parolni, masalan, lug‘atdan
foydalanib, "shafqatsiz kuch usuli" yordamida
taxmin qilish mumkin. Agar parol fayli shifrlangan, ammo o‘qilishi mumkin bo‘lsa,
uni kompyuteringizga yuklab olishingiz va to‘liq ro‘yxatni dasturlashtirish orqali
parolni topishga harakat qilishingiz mumkin (shifrlash algoritmi ma’lum deb taxmin
qilinadi).
