foydalanilishi uchun ishlar amalga oshiriladi. Yo’llaming qordan tozalash
buldozer, avtogreyder va qor tozalagichlar bilan amalga oshiriladi. Qomi
tozalash bilan birga y o ’lni muzlashdan saqlash va muzlagan yollarga ishqalanish
kuchini berish maqsadida muzlami eritish bo’yicha ishlar amalga oshiriladi.
M uz yer yuzasiga tuz sepish yordamida yo’qotilishi mumkin (NaCl, CaC12 va
MgCl). Tuz ta’siridan muz eriydi. Lekin muzni yo’qotishning bu usuli katta
kamchilikka ega: xlor tuzlari beton qoplamani va avtosamosvalning metall
qismlarini emiradi. M uz paytida ko’pincha yo’lga abraziv materillar (qum,
shag’al, toshli sepilmalar) sepiladi, ular g ’ildiraklami yo’l
bilan ushlanishini
oshiradi. Tajriba k o ’rsatadiki, sepiladigan abraziv materiallaming kattaligi 1-
6mm ni tashkil qilishi kerak. Bu usulning kamchiligi shundaki, sepilgan qum
avtosamosvallaming 200-300 qatnovidan keyin yer yuzasidan uchib ketadi.
Abraziv materiallaming yaxshi yopishishi uchun ulami avval qizdiriladi yoki tuz
bilan aralashtiriladi. K o’pchilik karyerlarda butun sutka davomida harakat
davom etadigan hollarda aralashma sifatida tezroq ta’sir qiladigan xlorli kalstiy
aralashtiriladi. Abraziv materiallami sepish
uchun maxsus qum sepish
uskunalaridan foydalaniladi.
K o ’plab karyerlarda vaqtinchalik bo’lgan yo’llar shag’alli qoplamaga ega,
shu sababli y o ’llaming changlanishi qish va yoz vaqtida katta ahamiyatga ega.
Karyerlarda chang bilan kurashish maqsadida ulami suv sepish mashinalari
yordamida suv sepish amalga oshiriladi. Bu usulning kamchiligi yo’lning holati
yomonlashishi (yo’l qatlamining yuvilib ketishi, chuqurlar hosil bo’lishi) va
yozning issiq kunlarida unumsizligi. Chang bilan kurashishning eng samarali
y o ’llaridan biri bu ularga turli reagentlar bilan ta’sir qilish (hususan,
lingosulfanat kalstiy aralashmasi bilan), ular yo’lning
uzoq vaqtga namlanishini
ta ’minlaydi.
Avtosamosvallarga xizmat ko’rsatish ishlariga yoqilg’i bilan to’ldirish, tog’
jinslarini yopishib qolish va muzlab qolishini oldini olish, avtosamosvallami
yuvish va mayda ta ’mirlash ishlari kiradi. Avtosamosvallarga o ’z vaqtida va
joriy ta ’mir k o ’rsatish maqsadida harakatlanadigan yoqilg’i, moy to’ldirish va
177
ustahonalar ishlaydi. T og’ jinslarini muzlab qolishini oldini olish maqsadida
avtosamosvallar kuzovi ishlab b o ’lingan gazlar yordam ida kuzovni qizdirish
uskunalari
bilan
uskunalanadi.
Bunaqa
uskunalarga
ega
b o ’lmagan
avtosam osvallarning kuzov ini tozalash kichik m exanizatsiyalash bilan amalga _
oshiriladi (uncha katta bo ’lmagan teskari kurak bilan ta ’m inlangan
dizel
ekskavatorlar).
B a ’zida
ramaga
mustahkamlanadigan
tozalagichlardan
foydalaniladi. Tozalash buldozeming oldinga va orqaga harakatida amalga
oshadi. Kuzovga to g ’ jinslarining yopishib qolishi va m uzlab qolishini oldini
olish m aqsadida kuzovga turli profilaktika vositalari bilan ishlov beriladi
(dumpkarlarga ishlov berish bilan bir hilda).
