10. Avtomatlashtirilgan tizimlarni tashqi bloklar bilan
boglanishlari
10.1 Umumiy tushuncha
Mikroprotsessorlar,kontrollerlar asosida tuzilgan avtomatlashtirilgan tizimlar
xar xil ob`ektlarni, jumladan: robotlar, manipulyatorlar, raqamli programmali
stanoklar, nasoslar, elektr divigatellari va shunga o`xshagan ijro etuvchi
mexanizmlarni boshqarish uchun yoki ulardan datchiklar orqali , ma`lumotlar
olish,ularni qayta ishlash, displey printerlarga ma`lumotlarni uzatib berish
uchun xar xil oraliq qurilmalarda aloqa vositalari orqali bog‘lanadi
[3,4,9,10,12], masalan:
– aloqa kabellari: optik tolali,koaksial o`ralgan juftli sim (vitaya para);
– uzaytirilgan shinalar;
– ketma-ket, yondosh (paralel) interfeyslar;
– analog-raqamli o`zgartirgichlar;
– raqamli-analog o`zgartirgichlar;
– gal‘vanik ajratuvchi sxemalar;
– modemlar;
– turli tipdagi raz‘yomlar.
Quyida avtomatlashtirilgan tizimlarni tashqi bloklar bilan bog‘lovchi ayrim
vositalarni ko`rib chiqamiz.
10.2 Parallel portlar, klaviatura, sichqon
va ularni raz’yomlari.
Parallel portlarda baytli ma`lumotlarni birdaniga uzatish uchun 8- liniya
qo`llaniladi va katta tezligi bilan farq qiladi. Bu interfeys komp‘yuterlarda,
kontrollerlarga printer, displey, komp‘yuterlarni ulash uchun ishlatiladi.
3.2 jadval 25 kontaktli standart parallel portining raz‘yomi
Birdaniga 4-ta yoki 8-ta bitli informatsiya uzatiladi. Parallel portlarni
kamchiliklariga ularga ulanadigan simlarni uzunliklari qisqa bo`lishi kerakligi
kiradi.CHunki uzun liniyalarga xalaqitlar ko`p tushadi va signallar ularda ko`proq
CHiqish
Signal
CHiqishini turi
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Strob (.)
Qiymatlar, bit0(+)
Qiymatlar, bit1(+)
Qiymatlar, bit2(+)
Qiymatlar, bit3(+)
Qiymatlar, bit4(+)
Qiymatlar, bit5(+)
Qiymatlar, bit6(+)
Qiymatlar, bit7(+)
Tasdiqlash (-)
Bandlik (+)
Qog‘oz tugadi (+)
Tanlash (+)
Qatorni avtomatik o`tkazish (.)
Xato (.)
Printerni initsializatsiyalash (.)
Kirishni tanlash (-)
Qiymatlar, bitni qaytarish 0(-)/ umumiy
Qiymatlar, bitni qaytarish 1(-)/ umumiy
Qiymatlar, bitni qaytarish 2(-)/ umumiy
Qiymatlar, bitni qaytarish 3(-)/ umumiy
Qiymatlar, bitni qaytarish 4(-)/ umumiy
Qiymatlar, bitni qaytarish 5(-)/ umumiy
Qiymatlar, bitni qaytarish 6(-)/ umumiy
Qiymatlar, bitni qaytarish 7(-)/ umumiy
CHiqish
CHiqish
CHiqish
CHiqish
CHiqish
CHiqish
CHiqish
CHiqish
CHiqish
Kirish
Kirish
Kirish
Kirish
CHiqish
Kirish
CHiqish
CHiqish
Kirish
Kirish
Kirish
Kirish
Kirish
Kirish
Kirish
Kirish
so`nadi. 3.2 jadvalda 25 kontaktli raz‘yomli standart parallel portini chiqishlarini
vazifalari keltirilgan.
4-ta yoki 8-ta bitli ma`lumotlarni parallel ravishda uzatish uchun IEEE
1284 standarti va raz‘yomi yaratilgan (3.12-rasm). A tipidagi raz‘yom DB25-shtirli;
V- tipidagi raz‘yom xuddi Centronics 36 dagidek; S- tipidagi raz‘yom yuqori
zichlikdagi raz‘yom xisoblanadi. IEEE 1284 standarti parallel 5- ta rejimda ishlashini
ta`minlaydi.
3.12-rasm. IEEE 1284 standartida aniqlangan 3- ta xar xil raz‘yomlar.
3.13- rasm. Mikroprotsessorlar, kontrollerlar, shaxsiy komp‘yuterlarni ayrim tashqi
qurilmalari.
Sistemali blok
(asosiy
qurilma/konts
entrator)
Klaviatura
(qurilma)
Monitor
(kontsentrator/q
urilma)
Kontsentr
ator
Sichqon
(qurilma)
Mikrof
on
(quril
ma)
Akustik
sistema
(qurilma)
Telefo
n
(quril
ma)
3.14-rasm. Klaviatura va sichqonni raz‘yomlari
3.3- jadval. Klaviatura raz‘yomlaridagi signallar.
Signal
5- kontaktli
DIN
6- kontaktli mini-
DIN
6-kontaktli SDL
Klaviaturadan
qiymatlar
Umumiy
+5 V
Klaviaturani
sinxronizatsiyasi
Ulanmagan
Ulanmagan
Ulanmagan
2
4
5
1
-
-
3
1
3
4
5
2
6
-
V
C
E
D
A
F
-
|
