11.1 Boshqarish sistemasining boshqarish ob`ekti bilan o`zaro ta`siri.
Umumiy hollarda ishlab chiqarish ob`ektlari , texnologik jarayonlarni
boshqarishda kirish signallari, parametrlar, chiqish signallari, boshqarish ob`ekti
(BO)[1.4] ning holatini harakterlovchi boshqarishning ma`lum qonunlariga talab
qilinadi.
Kirish va chiqish signallari tahlil qilinib, boshqarish sistemasi (BT) qabul
qilingan boshqarish qonuniga mos boshqaruvchi signallarni ishlab chiqaradi . BO
bilan BTning birgalikdagi ishi umumiy ko`rinishda 1-rasmda ko`rsatilgan.
Kiruvchi vektor signallar
)
,....,
,
(
2
1
n
x
x
x
X
umumiy holda BO va BT kirishlariga
qo`zg‘atuvchi ta`sir bo`lib xizmat qiladi. CHiquvchi vektor signallar
)
,....,
,
(
2
1
m
y
y
y
Y
ob`ekt (jarayon) ning holatini harakterlaydi, va shuningdek ular
)
,....,
,
(
2
1
k
f
f
f
F
BO ning topshiriqqa ko`ra bajaradigan funktsiyalarini bo`zishga
harakat qiladi. Kiruvchi x va CHiquvchi y signallar haqidagi informatsiyaga
3.22-расм. D турдаги RS-232C интерфейси учун D турдаги
25 – контактли разъѐмни линияларини вазифалари.
Стрелка билан DTE учун сигналларни йўналишлари
кўрсатилган
Захираланган
Белгиланмаган
Белгиланмаган
muvofiq boshqarish qonuniga boshqarish maqsadini bilgan holda BT boshqarish
maqsadini bajarilishi uchun boshqaruvchi vektor ta`sirlar
)
,....,
,
(
2
1
p
u
u
u
U
ishlab
chiqaradi. F signallarini x signallardan printsipial farqi shundaki , F signallar
BTning kirishiga uzatilmaydi. SHundan kelib chiqib, ixtiyoriy qo`zg‘atuvchi
ta`sirni kiruvchilarning rangi deb ko`rish mumkin. SHu maqsadda BT ning
kirishiga qabul kilinuvchi f
i
fizik mikdorlarga mos keluvchi fizik mikdorlar
o`zgartkichi o`rnatilishi kerak. F signallarni qanchalik kam bo`lsa , BT shunchalik
mukammal va boshqarish natijasiga erishishning sifati ham yuqori bo`ladi. f
i
signalning joriy qiymatini bilish kompenslovchi qo`zg‘atuvchi ta`sir U ning ishlab
chiqarishini belgilaydi. Buni g‘alayonga ko`ra kompaundlovchi sistemalar deb
ataluvchi sistemalardagi o`tkinchi jarayonlarning yanada yuqori sifati misolida
tushuntirish mumkin.
Ko`rib chiqilayotgan ta`sirlar dvigatel‘ tezligini dasturiy boshqaradigan oddiy
sistemalar misolida yaxshi ko`rib chiqiladi. Bu erda kiruvchi ta`sir talab qilingan
tezlikning qiymati, CHiquvchi signal tezlikning haqiqiy qiymati, qo`zg‘atuvchi
ta`sir dvigatel‘ning validagi moment. Boshqaruvchi ta`sir BTda tezlikning
haqiqiy va talab qilingan qiymatlari farqi kabi shakllantiriladi
Momentni o`zgartkich moslama (masalan, dvigatel‘ yuqori tokining o`zgarishi)
dvigatel‘ valiga kiruvchi ta`sir rangiga ko`ra moment berish va qonunga muvofiq
kompensatsiyalovchi ta`sir ishlab chiqish imkoniyatini beradi. Tezlik qiymatining
o`zgarishiga yo`l qo`ymaydi.
YAqingacha boshqaruvchi ta`sir U ning o`zgarish qonuni shu qadar oddiy
ediki, murakkab sistemalarda uni qo`llash uchun bir yoki bir nechta to`la ishlashi
talab qilingan.
Mukammal BT lar uchun U vektor bo`yicha ikki tomonlama moslama aloqa
harakterlidir. Bunday hollarda BT o`zining boshqaruvchi ta`sir U lar ishlab
chiqarish funktsiyalarini chegaralamaydi, bundan tashqari ularning BOda
ishlatilishini nazorat ham qiladi.
1-rasmdan foydalanib, avtomatik boshqarish sistemalari (ABT) ni boshqarishni
avtomatlashtirilgan sistemalari (BAT) dan asosiy farqlarini ko`rib chikamiz. ABT
dagi barcha boshqarish funktsiyalari BT da misol operator ishtirokisiz bajariladi.
BAT da boshqaruv BT va operator hamkorligida amalga oshiriladi. Ikki
tomonlama ta`sir vektori
)
,....,
,
(
2
1
r
o
o
o
O
operatorga texnologik jarayonni amalga
oshishi haqida informatsiya (operatorga aloqa) beradi va operator qarori
(operatordan BTga aloqa) ga ko`ra BT orqali BO ga ta`sirlarni etkazishni
ta`minlaydi. ABT va BAT atomlari bilan birinchi tanishish ABTdagi
avtomatlashtirishning tugatilganligi haqidagi va ulardagi murakkabliklar haqida
tasavvurni hosil qiladi.
SHartsiz, ABT va BAT lar turli murakkabliklarga ega, lekin maqsadga ko`ra
BAT ko`proq murakkab sanaladi. Bunday tasdiq BAT ning ABT bilan bir xil
asosiy sabablarini tahlilini amalga oshirgach aniq bo`ladi.
BAT ni mavjud bo`lishini birinchi sababi – o`ta murakkabli va boshqarish
jarayonining to`la o`rganilmaganligi . Bu BT ga boshqarish funktsiyalarini to`la
OY
1
2
3
4
5
оператор
о
uzatishni ta`minlay olmaydi va boshqarish vaqtida inson o`zining malakasi va
intuitsiyasi bilan qatnashishi lozimligiga olib keladi.
F
f
1
f
n
x
1
y
1
x
y
x
n
y
m
u
1
u
p
u
Q
1
Q
2
Q
3
1-rasm. Boshqarish sistemalari bilan ob`ektlarining birgalikda ishlashi.
F
x y
ОУ
СУ
дисплей
2-rasm. Beshta funktsional guruh moslamalari majmui ko`rinishidagi
boshqarish sistemasi.
CU
a - markazlashtirilgan: b – markazlashtirilmagan.
3-rasm. Boshqarish sistemasining bir sathli strukturalari
SU
II- sath
4-rasm. Ikki sathli boshqarish sistemasi.
Ikkinchi sababi – iqtisodiy jihatdan bo`lib, ularni avtomatik boshqarishga
BOlarini to`la tayyorlamaganligi bilan bog‘liq [1-4]. Boshqarishning yangi
organlarini kiritish iktisodiy jixatdan o`rinsiz bo`lishi aniq. Masalan sotuvchi
suvni
birdan
qo`shish
yoki
ajratishda
instrumentlar
smenasida
va
СУ
СУ
1
СУ
2
СУn
ОУ
1
ОУ
2
ОУ
3
З
1
З
2
Зк
ОУ
1
ОУ
2
ОУ
3
З
1
З
2
Зк
ЦСУ
ОУ1 ОУ2 ОУ3
З
1
З
2
Зк
СУ2
СУ1
СУλ
tayyorlanayotgan detallarda bu erda suvni boshqarish uchun etarlicha qo`lda
amalda oshiriluvchi ventillar bor. BAT ga ichki bog‘lanishlardan xabarlarni
etkazib turish uchun operator bilan aloqani o`rnatuvchi qurilma yaratilishi va
qurilmalar tarkibiga kiritilishi talab qilinadi.
Bu qo`shimcha qurilma inson – operator sistemasiga qatnashuvchi murojatlarni
xususiyatini hisobga olgan holda o vektor bo`yicha ikkitomonlama aloqani
ta`minlab beradi .
Sistemalar turi (ABT va BAT) dagi ichki xususiyatlardan kelib chiqib , u
Boshqarishning umumiy maqsadiga buysunuvchi qurilmalar majmui kabi
izoxlanadi.
|
