fanidan
Ma’ruza matnlari
TOSHKENT – 2019
1-mavzu: «Dinshunoslik» faniga kirish.
34
Ma’ruza rejasi
5.
Dinshunoslik fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.
6.
Dinning kelib chiqishi haqidagi qarashlar.
7.
Sog’lom e’tiqod va diniy bag’rikenglikni ta’minlashda dinshunoslik fanining
o’rni
Tayanch so’z va iboralar
: Diniy bag’rikenglik, Sog’lom e’tiqod, din shakllari, XIX asr
G’arbiy Yevropa, Myuller, Taylor, Tille, xurfikrlilik.
1-masala bayoni
: Dinshunoslik fanining ham o’z o’rganish ob’ekti, ya’ni predmeti
mavjud. Dinshunoslik – din, uning kelib chiqishi, tarixiy shakllari, evolyutsiyasi,
muqaddas yozuvlari, kishilar va jamiyat hayotida tutgan o’rni, hurfikrlilik, diniy va
dunyoviy dunyoqarashlarning o’zaro munosabatlari kabi masalalarni o’rganuvchi
ilmiy-falsafiy o’quv predmeti sanaladi.
Dinshunoslik fani ilohiyotdan farqli ravishda, u din haqida faqat arxeologiya,
etnografiya, tarix, demografiya, psixologiya kabi fanlar beradigan ilmiy dalillarga
suyanib ish yuritadi va uni bayon etadi, tushuntiradi.
Dinshunoslik – kishilik jamiyati taraqqiyotining muayyan bosqichida paydo
bo’lgan barcha din shakllarining ma’nosi, uning ma’naviy, ijtimoiy, gnoseologik,
psixologik ildizlarini, ularning tarixi va g’oyalari, ta’limotlari mohiyatini,
marosimlari, jamiyat hayotida tutgan o’rni va tamoyillarini ilmiy asosda
o’rganuvchi, izohlovchi va o’rgatuvchi fandir.
Dinshunoslik XIX asr o’rtalarida G’arbiy Evropada alohida fan tarmog’i sifatida
vujudga kelgan. Uning asoschilari – Myuller, Taylor, Tile, Sosse, Freyzerlardir.
O’zbekistonda dinshunoslik XX asrning 30-yillarida shakllana boshlagan. Oldin
esa faqat islomshunoslik bor edi, xolos.
Dinshunoslikni o’rganish g’oyat muhim nazariy va amaliy ahamiyatga egadir.
Bular quyidagilardan iborat:
-
u dinga ob’ektiv, ya’ni xolisona, ilmiy, oqilona baho berishni o’rgatadi; uni
ko’klarga ko’tarib, haddan oshirib yubormasdan va ayni vaqtda erga urmasdan
baho berishni o’rgatadi;
-
u din, jumladan islom haqidagi asossiz ta’limotlarni rad etishni, uni buzib,
sohtalashtirib baho berishlarning zararli ekanligini isbotlaydi;
-
dinni hurfikrlilik, ya’ni u haqida erkin fikr yuritish, dinni fandan ustun
qo’ymasdan, u bilan yonma-yon turadigan ta’limot deb hisoblab, dindagi real,
dunyoviy qadriyatlarga ijobiy baho berib, ulardan foydalanish yo’llarini belgilab
beradi;
35
-
dindan, jumladan islomdan siyosiy maqsadlarda foydalanishga urinayotgan
fundamentalist, aqidaparast, ekstremistlarning asl qiyofasini, maqsadlarini ochib
berib, ularga qarshi kurash yo’llari, usullarini o’rgatadi;
-
talabalarda falsafiy, ilmiy, hurfikrlilik dunyoqarashini shakllantirishga
yordam beradi;
-
mustaqillik yillari diniy, jumladan islomiy qadriyatlarning real imkoniyatlari
yaratilib, din va uning qadriyatlari xalqimiz turmush tarzi va ma’naviyatining
ajralmas qismi bo’lib borayotganligini asoslab beradi;
-
xilma-xil diniy e’tiqodga ega bo’lgan kishilarning bir zamin, bir Vatanda
olijanob g’oya va niyatlar yo’lida diniy bag’rikenglik asosida hamkor va hamjihat
bo’lib yashab kelganligi va kelayotganligi, uning hayot taqozosi ekanligini
ko’rsatib beradi va boshqalar.
Dinshunoslik fani orqali talabalar, kishilarning diniy e’tiqodi, dinlar, ulardagi
oqimlar va mazxablar, din jamiyatning ajralmas qismi ekanligi xaqida
|
