ko’rsatiladi. Boshqa o’lchamdagi g’aram maydonchalari qurilishi
tavsiya yetilmaydi [4].
Paxtani maydonchalarda g’aramlash faqat havo quruq paytida olib
boriladi, yomg’ir yoqqanda esa g’aramlash man etiladi. G’aramra
to’kilgan paxta maydonning hamma joyiga bir tekis va qalinlikda
joylashtirishi lozim.
Namligi 20 foizdan ortiq paxta quritish-tozalash sexi yonida
joylanadi, chunki u zudlik bilan kuritilishi va qayta ishlanishi lozim.
Namligi 14 foizgacha bo’lgan paxtani tozalash sexi mintaqasida, 14
foizdan ortiq bo’lganini esa quritish-tozalash
sexi mintaqasida joylash
kerak. Paxta g’aramining shakllanishi va cho’kishidan so’ng, uning
yon hamda burchak tomonlari terib tekislanadi.
Paxtani g’aramlash vaqtida uning g’aram maydonchasining
yuzasida bir tekisda joylanishiga va zich shibbalanishiga e’tibor berish
kerak. G’aramning zichlanadigan chekkalari doimo g’aramning o’rta
sathidan pastroq bo’lishi lozim.
Quyidagi hollarda g’aramlar mustahkamligi yetarli darajada
bulmaydi va ular qulaydi:
- paxtaning pastki va keyingi qatlamlari yetarli darajada
shibbalanmasa;
- g’aram burchaklari noto’g’ri joylansa va yetarli darajada
shibbalanmasa;
- g’aramning
butun yuzasi emas, balki oralari o’zaro yaxshi
bog’lanmagan kismlar bo’yicha joylansa;
- bir kecha-kunduz davomida g’aramlangan paxtaning miqdori
ruxsat etilgan me’yoridan 60—65 tonnadan oshirib yuborilsa.
Paxta g’aramlanganda uning balandligi 2,0—2,5 m bo’lgan
gumbazsimon qalpoq bilan shunday yakunlanadiki, qalpoqning bosh
qismi ikki tomonlama nishabni yopish uchun g’aramning o’rtasidan
ko’ndalangiga o’tishi lozim.
Paxta g’aramlangandan so’ng asta-sekin cho’kadi va 10—15
kundan keyin balandligi 1—1,5 m pasayadi. Ochiq maydonlarda
saqlanadigan paxtani yopish uchun 8,5X7 m o’lchamli brezent
qo’llaniladi. G’aramlarda saqlanadigan urug’lik
paxta yangi yoki
birinchi toifali brezentlar bilan yopilishi kerak. G’aramlarda bitta
brezent o’rta hisobda 30 tonna paxtani yopishi kerak. G’aramlarni
ortiqcha brezentlar bilan yopish man etiladi.
Namligi me’yorda bo’lgan paxta g’aramiga 8—10 kun, ortiqcha
namlikdagi g’aramga esa 3—5 kundan keyin uzunasiga bitta tunnel
ochish lozim. Tunnel qaziydigan mashinalardan foydalanilgan holda
g’aram shakllanishi yakunlangandan so’ng, ertasiga tunnel qazilib,
shamollatgich o’rnatilishi mumkin.
O’rtacha namligi 9—10 foizdan ortiq bo’lmagan I va II navlarni 1
va 2-sinfli, namligi 11—13
foizni tashkil etadigan III, V navlarni
barcha sinflaridagi saqlanayotgan paxta to’dasining harorati 5 kunda 1
marta, namligi yuqori bo’lgan paxta to’dalarining harorati esa xar 3
kunda o’lchanadi [6].
Havo iliq paytlarda (sentyabr, oktyabr) tayyorlangan paxtaning
harorati 35°S dan yuqori bo’lmay, 2—3 kun ichida o’zgarmasa, u
holda harorat me’yoriy hisoblanadi.
Saqlanadigan
paxta
to’dalarida
paxtani
harorati
birinchi
o’lchovda ko’rsatilgan haroratdan yuqori bo’lsa yoki ma’lum bir
nuqtalarda dastlabki o’lchovdan so’ng 2°S—3°S ga ko’tarilsa,
g’aramlardan nam havoni so’rish va paxta haroratini majburiy
ravishda sovitish bo’yicha zudlik bilan chora ko’rish kerak. Havoni
so’rish tunnel orqali olib boriladi. Tunnel qazuvchi mashina
yordamida yoki qo’l bilan g’aramning uzunligi bo’yicha g’aram
joylashganda va kerakli darajada cho’kkandan so’ng tunnel qaziladi.
Tunnelning kengligi 0,8—1,0 m, balandligi esa 1,8—2,0 m.dan kam
bo’lmasligi kerak. Havoni so’rish uchun maxsus UVP kurilmasidan
foydalaniladi.
Tunnel qazuvchi mashinalar
yordamida ish bajarilganda, namligi
14,0—22,0 foizni tashkil etgan paxta uchun havoni so’rish 3—4 kun
o’tgandan keyin olib borilishi mumkin.
Paxtani g’aramlashda profilaktika tarzida o’tkaziladigan havoni
so’rish paytida so’rish kurilmasining ish vaqti 6—8 soatdan kam
bulmasligi kerak. Paxtaning o’z-o’zidan qizishida g’aramlardan
havoni so’rish ma’lum o’lchov nuqtalarida paxtaning harorati
atrofdagi harorat bilan teng bo’lmaguncha olib boriladi.
Agar paxtaning harorati dastlabki o’lchovga nisbatan,
hatto bir
daraja ortib ketgani sezilsa, havoni so’rish yuli bilan o’z-o’zidan
qizishini to’xtatish choralarini ko’rish kerak, agar yagona uyali
qizigan paxta topilsa qiziyotgan paxtani, shuningdek, yonma-yon
joylashgan paxtalarni ham olib tashlash zarur.
Paxgaga suv sizib kirishi va namlanishi sezilgan
taqdirda
g’aramlarda namlanish chukurligini aniqlash maqsadida quduqlar
qazish kerak. Namlangan paxtani olib quritish zarur.
