|
“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического
образование” | “Journal of Physics and Technology Education” 2021, № 4 (Online)
Journal of Physics and Technology Education | https//phys-tech.jspi.uz/
6
qo’llaniladi. Rentgn nurlanishi va radioaktiv izotoplar medisinada tadqiq qilishda
qo’llaniladi. Biroq, radiatsiya tirik organizmlar uchun potensial xavfli manba
ekanligi ma’lum bo’ldi. Katta hajmdagi sun’iy radioaktiv moddalar mudofa sanoati
va atom energiyasi korxonalarida qo’shimcha nurlanish mahsuloti sifatida hosil
bo’ladi. Radiatsiyaning xavfini to’g’ri baholash uchun atrof muhitning
ifloslantirish darajasi, radiatsiya ta’sirining haqiqiy mexanizmlari, oqibatlari va
mavjud himoya choralari to’g’risida aniq tasavurga ega bo’lish zarur bo’ladi.
1- jadval.Yarim yemirilish davri 10
9
yildan ortiq bo’lgan uzoq yashovchi radioaktiv
izotoplar.
Izotop,
Massa
soni
Yarim
yemirilish
davri, yil
Parchalanish kanali
Izotop,
Massa
soni
Yarim
yemirilish
davri, yil
Parchalanish
kanali
K-40
1.25·10
9
β (89%), ε (11%)
Ce-136
≥0.7·10
14
2ε
Ca-40
≥3·10
21
2ε
Sm-147
1.1·10
11
Α
Cr-50
≥1.3·10
18
2ε
Gd-152
1.1·10
14
Α
Zn-70
≥1.3·10
16
2β
-
Lu-176
3.8·10
10
β
-
Kr-78
≥2.3·10
20
2ε
Hd-174
2.0·10
15
Α
Rb-87
4.8·10
10
β
-
W-180
1.8·10
18
Α
Zr-96
2·10
19
2β
-
Re-187
3.1·10
19
β
-
Cd-113
7.7·10
15
β
-
Pb-204
1.4·10
17
Α
Te-128
8.8·10
18
2β
-
Th-232
1.4·10
10
Α
Xe-134
≥5.8·10
22
2β
-
U-235
0.7·10
9
α
Radiatsiya-keng ma’noli tushuncha hisoblanadi. U turli ko’rinishdagi
nurlanishlarni o’z ichiga oladi, ayrimlari tabiatda uchrasa, boshqalari sun’iy yo’l
bilan olinadi. Bundan tashqari, massasi noldan farqli bo’lgan zarra holatining
korpuskulyar nurlanish va elektromagnit nurlanishga bo’linadi. Koppuskulyar
nurlanish o’z navbatida zaryadlangan zarralar hamda neytral zarralardan tashkil
topishi mumkin.
Tabiatda radioaktiv izotoplar o’zidan uch xil nurlanish: alfa, beta va gamma
nurlanishlar chiqaradi, bundan tashqari ayrim hollarda neytronlar, proton hamda
bazi element yadrolarini chiqarishi mumkin.
Alfa- nurlanish –yalong’och geliy yadrosi bo’lib, qo’rg’oshindan o’g’ir
radioaktiv elementlar parchalanishida chiqishi hamda yadro reaksiyalarida hosil
bo’lishi mumkin. Alfa nurlanish zaryad va massaga egaligi moddalardan o’tish
qobiliyati juda past ya’ni MeV energiyali alfa zarralar bir varaq qog’ozga yutilib
qoladi.
|
| |
