Klinkerning kimyoviy va mineralogik tarkibi

Download 0,91 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/28
Sana	23.11.2023
Hajmi	0,91 Mb.
	#104025
Turi	Диплом

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 28

Bog'liq
aralash usul bilan portlandcement ishlab chiqarish

Klinkerning kimyoviy va mineralogik tarkibi.
Kimyoviy tarkib: sementning sifati kuydiriladigan xom — ashyoviy
qorishmaning kimyoviy tarkibiga bog‗liq. Shu tufayli klinkerni kimyoviy taxlil
qilish uning sifatini nazorat kilish vositasidir. Bunda nafaqat CaO, Al
2
O
3
,Si0
2
, Fe
2
O
3
.MgO kabi eng muhim oksidlar, balki xom ashyoning tarkibida uchrovchi
MnO. Na
2
O kabi ikkinchi darajali tashkil qiluvchilarning miqdori ham aniqlanadi.
Odatda bu oksidlarni klinkerdagi miqdori quyidagi chegaralarda tebranadi:
CaO - 63 - 66 % SO
3
-
0,3-1 %
SiO
2
- 21-24 % Na
2
O+ K
2
O-0,4-1 %
Al
2
O
3
-4-8 % TiO
2
+Cr
2
O
3
-0,3-0,5 %
Fe
2
O
3
- 2-4 % P
2
O
5-
0,1-0,3 MgO -0,5-5 %
Bularning natijaviy miqdori 95 — 97% ni tashkil qiladi.
CaO-kalsiy oksidi klinkerning eng asosiy tashkil qiluvchisidir. Yuqori sifatli
sement olish uchun undagi CaO kalsiy oksidi erkin holatda emas, balki kislotaviy
oksidlar — SiO
2
. AL
2
O
3
., Fe
2
O
3
lar bilan kimyoviy bog‗lanishda bo‗lishi lozim.
Klinkerda erkin holda qolgan CaO kalsiy oksidi miqdori 1% dan oshmasligi kerak,
aks holda sement hajmining notekis o‗zgarishi xodisasini yuzaga keltiradi. Yuqori
haroratda kuydirish jarayonida ortiqcha ohak o‗ta darajada kuyib ketadi. Shu
tufayli uning so‗nishi qorishma yumshoq bo‗lgan ivish paytida emas, balki sement
massasi qotib bo‗lgan paytda yuz beradi. Ohakning so‘nishi hajmidagi kuchli
kengayishlar bilan birgalikda yuz bergani tufayli, bu hol yorilishlar hosil qiluvchi
va beton yoki qorishmaning buzilishiga olib keluvchi kuchlanishlar paydo qiladi.
CaO kalsiy oksidi miqdorining ortishi (uning albatta kislotali oksidlar bilan
birikishida) mustahkamlikni orttiradi, hamda sementning qotish jarayonini
tezlashtiradi, ammo uning suvga chidamligi kamayadi.

14
Kremnozyom – SiO
2
- ham klinkerning eng muhim tashkil etuvchilardan
biridir, u glinozem Al
2
O
3
hamda temir oksidi Fe
2
O
3
bilan birgalikda kalsiy
oksidining CaO birikishini va shu bilan birgalikda portlandsementda gidravlik
qotish xossasiga ega bo‗lgan birikmalarning hosil bo‗lishini ta‘minlaydi. Sementda
SiO
2
ning ortishi bilan tutib qolish jarayoni sekinlashadi, birinchi muddatlarda
qotish jarayonini tezligi yanada sekinroq kechadi. Keyingi muddatlarda
mustahkamlikning yetarlicha izchil orta borishida uning suvga, sulfatli suvlarga
chidamligi ham ortadi.
Giltuproq Al
2
O
3
— (katta miqdorda bo‗lganda) portlandsement ancha tezroq
tutib qoladi va qotadi, ammo sement mustaxkamligi ortishining keyingi jarayoni
sekinlashadi.Sementlar suvga , sulfatlarga va sovuqqa chidamsiz bo‗ladi.
Temir oksidi Fe
2
O
3
—klinkerning pishish haroratini pasaytiradi. Temir
oksidiga boy bo‗lgan sementlar tarkibida glinozyom , xatto kremnozyom kam
bo‗lganda ham, ular sekin tutib qoladilar, uzok vaqt davomida qotadilar, sulfatga
chidamli bo‗ladilar.
Magniy oksidi MgO —uning klinkerdagi miqdori 5% dan ortmasligi kerak,
chunki magniy oksidining anchagina qismi periklaz ko‗rinishida erkin holatda
bo‗lishi bilan izoxlanadi. U yuqori haroratda kuyadi, qorishma va beton
qotayotganda suv bilan juda sekin birikadi (gidratlanadi). Ortiqcha miqdorda o‗z
navbatida sement hajmining notekis o‗zgarishiga sabab bo‗ladi va shu tufayli
buzilishlarga olib keladi.
Titan (IV) oksidi TiO
2
— hamisha gilning tarkibida bo‗ladi va klinkerda 0,3%
dan ortiq bo‗lmagan miqdorda uchraydi. Klinker minerallarining yaxshiroq
kristallanishiga yordam bergani tufayli uning ozmiqdorlarda bo‗lishi foydalidir.
Marganes oksidi MnO — klinkerda 1,5% gacha va domna shlakidan
foydalanilganda yanada ko‗proq miqdorda mavjud bo‗ladi.
Na
2
O —K
2
O ishqorlari klinkerda 0,5% dan 1% gacha bo‗ladi va K
2
O — Na
2
O
ga nisbatan ko‗proq bo‗ladi. Sementning tutib kolish muddati barqarorlashuvining
va sement mahsulotlarida aynishlar yuzaga kelishining sababchisi bo‗lganligi
tufayli ishkorlarning mavjud bo‗lishi maqsadga muvofiq emas.

15
SO
3
– oltin gugurt angidrit gips ko‗rinishda bo‗lib sementning tutib qolish
muddatini boshqarish uchun kerak bo‗ladi.

Download 0,91 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 28

Download 0,91 Mb.

Pdf ko'rish