|
Oliy va o’rta maxsus ta’lim
|
| bet | 61/105 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 1,05 Mb. | | #263556 |
Bog'liq УУМ Замонавий ракобат назариялари (1)И.А.Каримов. Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик
жамиятини ривожлантириш концепцияси: Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Крнунчилик палатаси ва Сенатининг кушма мажлисидаги маърузаси. Т.: Узбекистон, 2010. - 56 б.
8 И.А.Каримов. Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз тараккиётини юксалтириш,
bo’lishdir.
Raqobat bozor iqtisodiyotining asosiy belgilaridan biri, deb ta’riflasak xam bo’ladi. Raqobat sharoitida ishlab chiqaruvchilar doimo xaridorlar yoki iste’molchilarning extiyojlarini oldindan bilib, ularning moliyaviy axvoliga mos ma’lumot ishlab chiqarilishini talab qiladi. Bundan ma’lum bo’ladiki, raqobat sharoitida ishlab chiqaruvchilarning xaridorlarga buysunadi. Raqobat sharoitida ko’plab xaridorlar bildirgan talab va sotuvchilarning taklifi bozor narxlarini belgilaydi. Raqobat sharoitida xaridorlar shox, ishlab chiqaruvchilar ularning xizmatkoridir. Ammo monopoliyada aksincha jarayon kuzatiladi. Ya’ni, endibozor xaridorlarning xoxish- istagi emas, ishlab chiqaruvchining xoxish-istagi asosida amalga oshiriladi. Boshqacha kilib ayiganda, monopol xukmdor, xaridor unga buysinuvchidir.
Monopoliyalar uzlarining takliflari umumiy xajmini tartibga solish layokatidan foydalanib, maxsulot xajmini sun’iy cheklash orkali ularga ancha yukori narx belgilash va shu orkali barqaror foyda olishi mumkin. Bozor munosabatlari tizimida monopoliyalar ustidan ikki usulda nazorat o’rnatiladi.
Birinchi usulda, texnologiya va iqtisodiy sharoitlar “raqobatli bozor mavjud bo’lish imkoniyatini yuqqa chiqaruvchi tabiiy monopoliyalar”, deb nom oladigan tarmoklarda davlat narxlarini tartibga soladi va ko’rsatilgan xizmatlar andozalari o’rnatiladi. Transport, aloqa, elektr kuvvati, ishlab chiqarish va boshqa ijtimoiy foydalanishdagi korxonalar ma’lum darajada shunday tartibga solinadi.
Ikkinchi usulda, samarali ishlab chiqarish juda ko’pchilik bozorlarda raqobat rivojining juda yukori darajasini ta’minlash sababli davlat raqobatini kuchaytirish va ximoya qilish maqsadida monopoliyaga qarshi qonunlar kabo’l qilishdan iboratdir.
Prezident Islom Karimovning O’zbekiston Respublikasi Oliy majlis Qonunchilik palatasi va Senatining 2010 yil 12 noyabrdagi qo’shma majlisidagi9 xamda 2010 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga muljallangan eng muxim ustuvor yunalishlarga bag’ishlangan O`zbekistan
Respublikasi Vazirlar
Maxkamasining majlisidagi ma’ruzasidagi10 talablardan kelib chiqqan xolda, monopoliyalar faoliyatini tartibga solishning tub moxiyatini anglash, O`zbekistonni modernizatsiya qilish va yangilashning eng muxim ustuvor yunalishlarini bilish muxim axamiyat kasb etadi. Davlatimizning iqtisodiyotni modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilashdagi sa’y- xarakati davlat va jamiyatning barcha soxalaridagi chukur isloxatlari bilan bevosita bog’liqdir. Mamlakatimiz iqtisodiyotiga jaxon moliyaviy- ikdisodiy inkirozi ta’sirini pasaytirishda davlatning qonunchilik, ijro etish va nazorat qilishdan iborat tadbirlar tizimi muxim axamiyat kasb etmokda. Bo’lajak mutaxassislarning globallashuv sharoiti talablariga javob bera olishlari uchun iqtisodiy o’zgarishlarini to’g’ri talkin qilishlari va bu jarayonlarni kelgusida samarali boshqara olishlari masalasi dolzarb xisoblanadi.
9 И.А.Каримов. Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси: Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Крнунчилик палатаси ва Сенатининг кушма мажлисидаги маърузаси. Т.: Узбекистон, 2010. - 56 б.
10 И.А.Каримов. Барча режа ва дастурларимиз Ватанимиз тараккиётини юксалтириш, халкимиз
Ya’ni, mazkur fan xususiyatlari doirasida monopoliyalar faoliyatini tartibga solishning qoida va xulosalarini puxta uzlashtirish xamda ijodiy yondashuvni ta’minlash talab etiladi.
|
| |
