O‘qitish materiallar I to‘plami mutaxassislikka kirish o‘qitish materiallar

176 
Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari 
- bu banklarning passiv operatsiyalari 
natijasida shakllantirilgan mablag’larini iqtisodiy jihatdan daromad (foyda) olish 
maqsadida turli maqsadlarga joylashtirish va likvidligini ta’minlash bilan bog’liq 
operatsiyalardir. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari ularning faoliyatida juda 
muhim hisoblanadi. Chunki ular ushbu operatsiyalar orqali daromadlarni 
shakllantiradilar va aktiv operatsiyalar doimo ma’lum darajada risk, ya’ni 
qarzdorning defolti (to’lovga qobiliyatsizlik) bilan bog’liq bo’ladi. 
Tijorat banklari aktiv operatsiyalari iqtisodiy mohiyatga ko’ra: 
-ssuda operatsiyalari (kreditlash); 
-hisob - kitob operatsiyalari; 
-kassa operatsiyalari; 
-investisiya va fond operatsiyalari; 
-valyuta operatsiyalari va kafolatlar berish bilan bog’liq operatsiyalardan iborat. 
Ssuda operatsiyalari orqali banklar mamlakatdagi faoliyat yuritayotgan mulkiy 
shaklidan qat’iy nazar barcha xo’jalik subyektlariga tegishli kyerditlarni beradi. 
Ma’lumki, bank kreditlari bir yilgacha - qisqa muddatli, bir yil va undan ko’p 
davrga - uzoq muddatli kreditlarga bo’linadi. 
Hisob - kitob operatsiyalarida banklar mijozlarning topshiriqlariga asosan turli 
maqsadlarga ularning hisobvaraqlarini debetlash orqali o’tkazadi, shuningdek, 
ssuda operatsiyalari ham bevosita kredit oluvchining ssuda hisobvarag’ini 
debetlash orqali amalga oshiriladi. 
Investisiya operatsiyalarida banklar xo’jalik yurituvchi subyektlar va davlatning 
qimmatli qog’ozlariga moliyaviy mablag’larni joylashtiradi.Albatta ushbu 
operatsiyalar banklar uchun ma’lum darajadagi riskli operatsiyalar hisoblanib, 
banklarning foydasini shakllantirishga xizmat qiladi. 
Yuqorida qayd eilganlarga asoslanib, banklarning aktiv operatsiyalarini to’rtta 
guruhga ajratish mumkin. 

177 
1.
Erkin zahiralar - bunga kassadagi naqd pullar, Markaziy bankdagi vakillik 
hisobvaraqlaridagi 
qoldiqlar, 
boshqa 
kredit 
tashkilotlarning 
vakillik 
hisobvaraqlaridagi mablag’lar. Erkin zahiralar yuqori likvidli mablag’lar 
hisoblanib, bankka qisman yoki umuman daromad keltirmaydi. 
2.
Berilgan kreditlar va depozit ko’rinishida boshqa moliya muassasalariga, 
shuningdek Markaziy bankka joylashtirilgan mablag’lar. 
3.
Investitsiyalar - bu bankning qimmatli qog’ozlarga va nomoddiy 
aktivlarga, shuningdek pay ko’rinishida xo’jalik faoliyatiga yo’naltirilgan 
resurslari. 
4.
Bankning o’ziga (ichki investisiyalar) moddiy va nomoddiy aktivlarga 
yo’naltirilgan mablag’lari. Bunga bank faoliyatini tashkil etish uchun zarur 
bo’lgan binolar, jihozlar va boshqa uskunalar kiradi 

Download 4,02 Mb.