|
O‘qitish materiallar I to‘plami mutaxassislikka kirish o‘qitish materiallarBog'liq Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish institutiOltin quyma standarti
sharoitida banknotalar davlat tomonidan
o’rnatilgan summada oltin quymalarga ayirboshlanadi, oltin quyma standarti
sharoitida muomalada oltin tangalarning to’lov vositasi sifatida harakati va erkin
zarb qilinishi amal qilmaydi. Oltin quyma standartlari asosan oltin zahiralariga
boy bo’lgan AQSh, Angliya, Fransiya va Yaponiyada hukm surdi. Unga ko’ra
muomalaga oltin tangalarning erkin zarb qilinishi barham topib, pullarni oltinga
almashtirish quyilmalarning qiymati asosida chegaralanib qo’yildi. Masalan,
Buyuk Britaniyada bir oltin quyilmasi 12,4 kg.ga to’g’ri kelar edi. Ushbu
quyilmani olish uchun 1700 funt styerling zarur edi. Franciyada bir quyilma 12,7
kg bo’lib, ushbu quyilma 215 ming franka baholanar edi.Katta miqdorda oltin
zahiralariga ega bo’lmagan mamlakatlarda (Avstraliya, Gyermaniya, Daniya,
Norvegiya va boshqalar) oltin deviz standarti amal qilar edi. Oltin deviz standarti
joriy etilgan mamlakatlarda milliy valyutalar devizlarga, ya’ni oltinga erkin
almashadigan chet el valyutalariga ayirboshlanishi joriy etildi. Buning natijasida
bir mamlakatning ikkinchi mamlakatga valyutaviy bog’liqligi vujudga keldi.
1929 - 1933 yillarda yuz bergan butun jahon iqtisodiy inqirozi natijasida
oltin monometallizmining barcha shakllari amal qilish faoliyatini to’xtatdi, AQSh
dollarining oltinga nisbatan pariteti saqqlanib qoldi. 1930 yillardan boshlab
xalqaro va mahalliy hisob-kitoblarda qog’oz - kredit pul tizimi faoliyat yurita
boshladi. Ushbu tizimning o’ziga hos xususiyatlari quyidagilardan iborat edi:
–
oltinning umumekvivalent sifatida muomaladagi harakati to‗htatildi,
bankotlarning oltinga ayirboshlanishi va maydalanishi barham topdi, oltin ichki
va tashqi oborotdan chiqib zahira sifatida saqlanadigan bo’ldi;
–
banklarning kredit operatsiyalari asosida muomalaga naqd va naqdsiz
pul belgilari chiqarildi;
–
pul oborotining asosiy ulushini naqd pulsiz hisob - kitoblar egallay
boshladi;
–
davlat tomonidan pul muomalasini tartibga solish kuchaytirildi,
iqtisodiyotda pul muomalasini tartibga solishning instrumentlari ishlab chiqildi.
|
| |
