O‘quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
Ta’lim
shakli
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyat mazmuni
O‘qituvchining
O‘quvchi-
ning
Mashg‘ul
otiga kirish
(5 min)
Tashkiliy qism:
O‘quvchilarni mashg‘ulotga tayyorgarligi va
davomatini tekshirish
Mashg‘ulot
ga tayyorlanadi
2. Asosiy
bosqich
(65
daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish
1.
O‘quvchilarni uyga berilgan vazifalarni
bajarilishiga qarab baholanishi bo’yicha va dars
jarayonida baholash mezonlari bilan tanishtiradi(1-
ilova);
2.
O‘tilgan
dars
yuzasidan
bilimlarni
mustahkamlash va o‘quvchilar diqqatini jamlash
uchun og‘zaki so‘rov metodida savol-javoblar
o‘tkaziladi (2-ilova);
Maqsad
va
vazifalarni
belgilanishi
3.Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va
o‘qitish natijalari bilan tanishtiriladi;
4.Nazariy mashg‘ulotning rejasi va tuzilishiga
muvofiq o‘qitish jarayoninitashkil etish bo’yicha
harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni
Savollarga
javob
beradilar
Yozib
oladilar
Guruhlarga
bO‘linadilar.
Javob
beradilar
Diqqat
qiladilar
Guruhlarda
ishlaydilar
yozdiradi,
o‘quvchilarni
B/B/B
tehnalogiyasini qo‘llash orqal topshiriqlar berib,
o‘zlashtirishlarini tahlildan o‘tkazish (3- ilova)
Ta’lim oluvchining bilimlarini faollashtirish
5.Tezkor so‘rov, savol-javob,
aqliy hujum
texnikalari orqali bilimlarni faollashtiradi;
Yangi o‘quv metodlari bayoni:
6.
Amaliy mashg‘ulotlarning rejasi va tuzilishiga
muofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha
xarakatlar tartibini bayon etadi.
7.
Mavzu bo’yicha bayon etiladi va sharxlar bilan
mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni yoritib
beriladi;
Yangi
o‘quv
materialini
mustahkamlash
8.Mustahkamlash uchun savollar beriladi.
Fikr
almashadilar
3.Yakuni
y bosqich(10
daqiqa).
Mashg‘ulot yakuni: Uyga vazifa berilishi:
1. Mustaqil
ishlash uchun
adabiyotlar
bilan tanishtiriladi;
O‘zaro
baholaydilar.
Topshiriqni
yozadilar
Baholash mezoni
1-
ilova
№
Мazmuni
Bah
o
Og‘zaki so‘rov
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
Mustaqil ishlar
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
Uyga vazifa
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
1
.
Mavzu atroflicha
to‘liq, asosiy fikr va
tushunchalar
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Mavzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda atroflicha
to‘liqyoritilsa
So‘z boyligi, ifoda
qilinishi va uslubi
adabiy nutq talablariga
mos bo‘lsa
5
2
.
Маvzu
asosan,asosiy fikr va
tushunchalar
qisman
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Маvzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda asosiy
fikrlar atroflicha
yoritilsa
Ishni bajarishda
grammatik, uslubiy
xatolar uchrasa
4
3
Mavzu qisman
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Mavzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda qisman
yoritilsa
Topshiriqni
bajarishda imlo
me‘yorlari va
husnixat talablariga
to‘liq rioya
qilinmasa
3
4
Mavzuning ba‘zi
elementlarini
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Mavzuning ba‘zi
elementlarini
mustaqil ravishda
qisman yoritilsa
Topshiriqni
bajarishda og‘zaki
va yozma nutq
me‘yorlari buzilgan
bo‘lsa
2
5
Mavzuning
O‘zlashtirilishi
yuqoridagi talablar
darajasida bO‘lmasa
Mavzuning
yoritilishi yuqoridagi
talablar darajasida
bO‘lmasa
Topshiriqni
bajarishda qo‘pol
xatolarga yo‘l
qo‘yilgan bo‘lsa
1
2-ilova
O‘tilgan mavzularni takrorlash:
O‘tgan dars yuzasidan og‘zaki so‘rov metodidan foydalanib savol-javob
O‘tkaziladi.
1.
Simsiz regional tarmoqlarning xarakteristikalari
2.
Simsiz tarmoq tuzilmasi
3.
Mobillik
4.
Kompyuter qurilmalari
B/B/B usulidan foydalanib mavzuni kengroq yoriting
.
3-ilova
Bilaman
Bilishni
xohlayman
Bilib oldim
Izoh: O‘quvchilar berilgan topshiriqlarni doskaga chiqib tushuntirib va
taqdimot qilib
berishadi.
Yangi mavzu bayoni
№40-MAVZU: LOKAL HISOBLASH TARMOQLARIDA
MA’LUMOTLARNI MUHOFAZA QILISH USULI
Reja:
5.
Tarmoqlararo ekran
6.
Tarmoqlararo ekranlarga qo‘yiladigan vazifaviy talablar
7.
Tarmoqlararo ekranning asosiy komponentlari
8.
Amaliy darajadagi shlyuzlar 1 Tarmoqlararo ekran
Tarmoqlararo ekran — himoyalash vositasi bo‘lib, ishonchli tarmoq, va
ishonchsiz tarmoq orasida ma’lumotlarga kirishni boshqarishda qo‘llaniladi.
Tarmoqlararo ekran ko‘p komponentli bo‘lib, u Internetdan tashkilotning axborot
zahiralarini himoyalash strategiyasi sanaladi. Ya’ni tashkilot tarmog‘i va Internet
orasida qO‘riqlash vazifasini bajaradi.
Tarmoqlararo ekranning asosiy funktsiyasi — ma’lumotlarga egalik
qilishni markazlashtirilgan boshqaruvini ta’minlashdan iborat.
Tarmoqlararo ekran quyidagi himoyalarni amalga oshiradi: O‘rinsiz trafiklar,
ya’ni tarmoqda uzatiladigan xabarlar oqimini taqiqlash; qabo‘l qilingan trafikni
ichki tizimlarga yunaltirish;
Ichki tizimning zaif qismlarini yashirish bilan Internet tomonidan
uyushtiriladigan xujumlardan himoyalash; barcha trafiklarni bayonlashtirish;
ichki ma’lumotlarni, masalan tarmoq topologiyasini, tizim nomlarini,
tarmoq uskunalarini va foydalanuvchilarning identifikatorlarini Internetdan
yashirish; ishonchli autentifikatsiyani taminlash.
Ko‘pgina adabiyotlarda tarmoqlararo ekran tushunchasi brandmauer yoki
Fire Wall deb yuritilgan. Umuman bO‘larning xammasi yagona tushunchadir.
Tarmoqlararo ekran — bu tizim, umumiy tarmoqni ikki qismga ajratib,
tarmoqlararo himoya vazifasini O‘taydi va ma’lumotlar paketining chegaradan
O‘tish shartlarini amalga oshiradigan qoidalar tO‘plami hisoblanadi.
2 Tarmoqlararo ekranlarga qo‘yiladigan vazifaviy talablar
Tarmoq servislaridan foydalanish siyosatiga mos ravishda Internetda
servislar rO‘yxati aniqlanadi. Bu servisla’ga foydalanuvchilar cheklangan kirish
bilan ta’minlanadi.
Kirish usullarining cheklanilishi — foydalanuvchilar tomonidan Internet
servislariga chet yO‘llar orqali ruxsatsiz kirishni taqiqlash ma’nosini bildiradi.
Tarmoq servislariga kirish siyosati, odatda, quyidagi printsiplarga moyil
bo’ladi:
- Internetdan ichki tarmoqqa kirishni taqiqlash, lekin ichki tarmoqdan
Inlernetga kirishga ruxsat berish;
- vakolatlangan tizimlarga Internetdan ichki tarmoqka cheklanilgan
kirishga ruxsat berish.
Tarmoqlararo ekranlarga quyiladigan vazifaviy talablar quyidagilardaniborat.
tarmoq darajasida filtrlashga talab;
amaliy darajada filtrlashga talab;
administratsiyalash va filtrlash qoidalarini O‘rnatish bo’yicha talab; tarmoqli
autentifikatsiyalash vositalariga talab;
ishlarni qayd qilish va xisobni olib borish bo’yicha talab.
3 Tarmoqlararo ekranning asosiy komponentlari.
Tarmoqlararo ekranlarning komponentlari sifatida quyidagilarni keltirish
mumkin: filtrlovchi – yo‘llovchi; tarmoq darajasidagi shlyuzlar; amaliydarajadagi
shlyuzlar.
Filtrlovchi-yo‘llovchi —
yo‘llovchi,
ya’ni kompyuter tarmog‘ida
ma’lumotlarni manzilga yetkazuvchi dasturlar paketi yoki serverdagi dastur
bo‘lib, u kiradigan va chiqadigan paketlarni filtrlaydi. Paketlarni filtrlash, ya’ni
ularni aniq to‘plamga tegishliligini tekshirish, TC’/I’ sarlavhasidagi ma’lumotlar
bo’yicha amalga oshiriladi.
Filtrlashni aniq xost-kompyuter, ya’ni tarmoqdagi fayl va kompyuter
zahiralariga kirishni amalga oshiruvchi kompyuter yoki port, ya’ni xabarlarni
jo‘natish yoki qabul qilish maqsadida mijoz va server tomonidan ishlatiladigan va
odatda 16 bitli son bilan nomlanadigan dastur bilan ulanishda amalga oshirish
mumkin.
Tarmoq darajasidagi shlyuzlar ishonchli mijozlardan aniq xizmatlarga
so‘rovnomasini qabul qiladi va ushbu aloqaning qonuniyligini tekshirgandan
so‘ng ularni tashqi xost-kompyuter bilan ulaydi. SHundan so‘ng shlyuz ikkala
tomonga xam paketlarni fil’trlamay jo‘natadi.
Bundan tashqari, tarmoq darajasida shlyuzlar bevosiga server-dallol
vazifasini bajaradi. Ya’ni, ichki tarmoqdan keladigan IP manzillar o‘zgartirilib,
tashqiriga faqatgina bitta IP manzil uzatiladi. Natijada, ichki tarmoqdan tashqi
tarmoq bilan to’g’ridan-to’g’ri bog‘lamaydi va shu yo‘l bilan ichki tarmoqni
himoyalash vazifasini o‘taydi.
Filtrlovchi-yo‘llovchilarga nisbatan amaliy darajadagi shlyuzlarning
kamchiliklari quyidagilardan iborat samaradorligining pastligi; narxining qimmat
bo‘lishi.
Mustahkamlash uchun topshiriqlar
1.
Tarmoqlararo ekran
2.
Tarmoqlararo ekranlarga quyiladigan vazifaviy talablar
3.
Tarmoqlararo ekranning asosiy komponentlari
4.
Amaliy darajadagi shlyuzlar
Uyga vazifa
Amaliy darajadagi shlyuzlarning afzalliklari
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Axborot
texnologiyasi.
Axborotlarni
kriptografik
muxofazasi.
Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi” O‘zbekiston Davlat standarti. O‘zDSt
1105:2006
2. .B.Boltayev, A.Azamatov, A.Asqarov, M.Sodiqov, G.Azamatova.
Informatika va hisoblash texnikasi asoslari. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
9- sinfi uchun darslik. Toshkent: “Cho‘lpon” nomidagi NMIU, 2015. – 160 b.
3. N.Taylaqov, A.Axmedov, M.Pardayeva, A.Abdug'aniyev, U.Mirsanov
O'rta ta'lim muassasalarining 11-sinflari va o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi
muassasalari o'quvchilari uchun darslik. «Extremum-press» Toshkent – 2018.
4. Кадиркулов Р.А., Рыскулбекова А. Информатика, 7 класс.
https://www.opiq.kz/Kit/Details/61
Foydalanilgan internet saytlar:
1. https://www.w3resource.com/python/
2. https://younglinux.info/python/task/
3. https://pythonru.com/
4. https://python-scripts.com/
5.
https://www.rupython.com/
Vizual-didaktik resurslar
Document Outline
| 